Układ słoneczny. Geneza i charakterystyka
W galaktyce Drogi Mlecznej układ planetarny składa się ze Słońca, ośmiu planet oraz mniejszych ciał niebieskich.
1. Czym są ciała niebieskie?
Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich, które krążą wokół Słońca przyciągane jego grawitacją.
W tym układzie Słońce, które jest gwiazdą, leży w centralnym punkcie a wokół niej, krąży 8 planet oraz ich księżyce, a także, asteroidy, komety i inne mniejsze ciała kosmiczne.
2. Teoria heliocentryczna i geocentryczna
Model Układu słonecznego został stworzony na podstawie teorii heliocentrycznej, której autorem był Mikołaj Kopernik (1473-1543 r.).
Torunianin, astronom i naukowiec, na podstawie swoich badań i obserwacji nieba stworzył teorię, według której Ziemia porusza się wokół Słońca, a samo Słońce jest w centrum naszego układu planetarnego.
Tym samym Kopernik zaprzeczył wówczas obowiązującej teorii geocentrycznej, która zakładała, że Ziemia jest nieruchoma i leży w centrum świata, a inne ciała niebieskie, w tym Słońce, krążą wokół niej.
3. Przewrót kopernikański
Pierwsze wydanie pracy „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach ciał niebieskich), które zawierało wykład o budowie wszechświata, ukazało się drukiem w 1543 roku, czyli w roku śmierci Kopernika.
Zawarte w dziele teorie diametralnie odwróciły perspektywę, z jakiej dotychczas człowiek średniowiecznej Europy patrzył na siebie i otaczający go świat. Teorie Kopernika wywołały ogromne zmiany w sposobie myślenia o wszechświecie, miały wpływ na religię, filozofię oraz politykę.
Z racji siły i doniosłości zmian, jakie nastąpiły po rozpowszechnieniu teorii astronoma, zostały one nazwane ,,przewrotem kopernikańskim”.
4. Układ słoneczny. Teoria wielkiego wybuchu
Układ Słoneczny jest częścią Galaktyki, zwaną Drogą Mleczną. Naukowcy szacują, że Układ Słoneczny powstał ok. 4,5 mld lat temu na skutek wybuchu gwiazdy supernowej. Pod wpływem tej potężnej eksplozji obłok, składający się z gazów i pyłów materii, zaczął się kurczyć.
Kurczenie się mgławicy spowodowało wzrost ciśnienia i temperatury do tego stopnia, że w jej centrum narodziła się gwiazda – Słońce. Z okruchów materii i cząstek gazów, wirujących wokół gwiazdy, zaczęły się tworzyć planety i inne ciała niebieskie.
5. Gwiazda Słońce
Słońce to gwiazda będąca mieszaniną gazów, głównie wodoru i helu. Pod wpływem reakcji termojądrowych Słońce wytwarza światło i temperaturę.
Powierzchnia Słońca ma temperaturę ok. 5500 st. Celsjusza. Średnica Słońca wynosi 1,4 mln km. i jest 109 razy większa od średnicy Ziemi.
6. Planety Układu Słonecznego
Planeta to ciało niebieskie, kuliste i na tyle duże, aby móc wytworzyć własną grawitację.
Wokół Słońca krąży 8 planet. Licząc w kolejności od najbliżej położonej Słońca, są to: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun.
Pierwsze 4 planety - Merkury, Wenus, Ziemia i Mars - charakteryzują się twardą powierzchnią. Są zbudowane z metali, krzemianów oraz mają dużą gęstość. Ze względu na budowę nazywane są planetami typu ziemskiego oraz planetami wewnętrznymi.
Planety Jowisz, Saturn, Uran oraz Neptun są dużo większe od planet ziemskich. Nie mają twardej, stałej powierzchni ze względu na to, że są zbudowane głównie ze skał, lodu i gazów. Te planety są nazwane gazowymi olbrzymami oraz ze względu na odległość od Słońca - planetami zewnętrznymi.
7. Satelity i księżyce
Naturalne satelity, nazywane też księżycami, to są duże, kuliste ciała niebieskie, które krążą wokół planety. W Układzie Słonecznym dotychczas zaobserwowano około 185 naturalnych satelitów planet.
Wśród planet wewnętrznych księżyce mają tylko Ziemia oraz Mars. W przypadku Ziemi satelitą jest Księżyc. Natomiast Mars ma dwa satelity, ale są to niewielkie księżyce o kilkudziesięciokilometrowej średnicy.
Z kolei planety zewnętrzne potrafią mieć po kilkadziesiąt satelitów. Jowisz ma ich 67, Saturn – 62, Uran – 27, a Neptun – 13.
8. Małe ciała niebieskie
Na układ słoneczny składają się również małe ciała niebieskie jak komety, asteroidy, planetoidy oraz pył międzygwiezdny.
Komety – to małe ciała zbudowane ze skał i lodu. Komety poruszają się w układzie planetarnym. Kiedy zbliżają się do Słońca, jego ciepło powoduje, że wokół komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka. Dzięki temu można je obserwować.
Planetoidy, nazywane również asteroidami. To ciała niebieskie, które mają formę drobnych lub olbrzymich skał. Wchodząc w atmosferę ziemską, gwałtownie się spalają. Jeśli asteroida nie spali się całkowicie, spada na Ziemię jako meteoryt.