Rodzaje map. Jaki jest podział map według poszczególnych kryteriów?

Mapa to graficzny obraz powierzchni Ziemi lub jej części. To podstawowe narzędzie prezentacji oraz badań wyników w geografii, historii i geodezji. Wyróżniamy różne rodzaje map, które dzielimy ze względu m.in. na skalę lub treść, uczymy się o nich na lekcjach geografii w szkole podstawowej. Jakie są rodzaje map?

1. Co to jest mapa?

Mapa (łac. obrus) to przedstawiony na płaszczyźnie obraz Ziemi lub jej części w określonym zmniejszeniu, z zachowaniem zasad odwzorowania, przy użyciu umownych znaków graficznych.

Aby przenieść powierzchnię ze sfery na płaską powierzchnię mapy należy:

Zobacz film: "Wysokie oceny za wszelką cenę"

• zastosować odpowiedni rzut - odwzorowanie kartograficzne;
• zmniejszyć obraz do żądanej skali;
• zastosować przyjęte znaki umowne;
• uogólnić przedstawiony obraz.

Naukę o mapach nazywamy kartografią, znaki kartograficzne zaś to symbole, za pomocą których wyrażamy na mapie treści.

2. Cechy mapy

Każda mapa powinna mieć następujące cechy:

• wykonanie na płaszczyźnie - mapa jest zawsze płaska; nie jest nią globus ani tzw. "mapa plastyczna";
• czytelność - można ją osiągnąć poprzez zastosowanie właściwych graficznych znaków umownych, zamieszczonych w legendzie mapy; niezbędna jest także generalizacja treści mapy;
• wymierność, którą można osiągnąć dzięki znajomości skali i siatki kartograficznej, na podstawie której została stworzona mapa; by dokonać obliczeń, musimy wiedzieć, które wymiary są wiernie odwzorowane w danej siatce kartograficznej (pole, kąty czy odległości).

Kartograf, gdy rysuje mapę, musi wybrać treść, którą chce na niej przedstawić. Powinien także uogólnić jej treść - pominąć mało ważne szczegóły, uprościć linie. Uogólnienie zależy także od skali mapy - im mniejsza skala, tym większe uogólnienie.

3. Rodzaje map i ich zastosowanie

Podstawowy podział map dzieli je według kryterium treści oraz skali.

3.1. Rodzaje map geograficznych ze względu na treść

Według tego kryterium mapy dzielimy na ogólnogeograficzne, w których skład wchodzą mapy:

• topograficzne - przedstawiają szczegółowo rzeźbę terenu, sieć rzeczną, budynki, drogi, i inne elementy topograficzne;
• przeglądowe - z uwagi na małą skalę ten rodzaj mapy jest bardzo ogólny i zawiera jedynie najważniejsze treści;
• przeglądowo - toporaficzne (ich treść jest nieco uboższa niż map topograficznych, nie można na nich zmierzyć szerokości obiektów liniowych, jak np. rzeki lub drogi).

oraz na tematyczne, przedstawiające wybrane zagadnienia z zakresu geografii społeczno - ekonomicznej lub fizycznej; są to mapy:

• społeczno - gospodarcze - społeczne, gospodarcze, gospodarki mieszkaniowej;
• przyrodnicze - geologiczne, glebowe, klimatyczne, rozmieszczenia roślinności lub zwierząt itd.
• fizyczno - geograficzne;
• polityczno - administracyjne.

3.2. Podział map geograficznych ze względu na skalę

Rodzaje map ze względu na skalę:

• mapy wielkoskalowe (skala od 1:100 do 1:10 000);
• mapy średnioskalowe (od 1:20 000 do 1:300 000);
• mapy małoskalowe (poniżej 1:500 000).

Istnieje jeszcze drugi podział według tego kryterium:

• mapy zasadnicze w skali od 1:500 do 1:5 000;
• mapy topograficzne w skali od 1:5 000 do 1:200 000, przedstawiające szczegółowo np. rzeźbę terenu lub sieć dróg;
• mapy przeglądowe w skali mniejszej niż 1:1 000 000, mocno zgeneralizowane, przedstawiają ogólny obraz kontynentów lub ich większych części;
• mapy przeglądowo - topograficzne w skali od 1:200 000 do 1:1 000 000, które zawierają zgeneralizowane elementy bardziej szczegółowych map topograficznych; przedstawiają np. pokrycie i rzeźbę terenu, sieć wodną lub komunikacyjną.

3.3. Rodzaje map według innych kryteriów

Rodzaje map ze względu na terytorium:

• mapy, które obejmują ziemię w całości;
• mapy oceanu światowego - mapy oceanów, mórz, zatok, cieśnin i basenów oceanicznych;
• mapy lądów - klasyfikowane na podstawie regionalizacji fizycznogeograficznej lub kryterium politycznego.

Rodzaje map ze względu na przeznaczenie:

• mapy dla gospodarki narodowej i zarządzania (inwentaryzacji, projektowe, nawigacyjno - drogowe, operacyjno - gospodarcze);
• mapy dla oświaty, nauki i kultury (kultury i oświaty, turystyczne, naukowo - informacyjne, szkolne, turystyczne).

4. Typy map

Możemy wymienić następujące typy map:

• mapy analityczne;
• mapy syntetyczne;
• mapy kompleksowe;
• mapy dokumentacyjne;
• mapy prognostyczne;
• mapy hipotetyczne;
• mapy inwentaryzacyjne;
• mapy rekomendacyjne;
• mapy oceniające.