Jak obliczyć skalę mapy? Jakie są rodzaje skali?
Jak obliczyć skalę mapy? Osoby, które miały kiedykolwiek styczność z mapą wiedzą, że jej obsługa nie jest wcale taka prosta. Odczyt wartości w terenie z mapy jest możliwy, jeśli wiemy, jak ją czytać i na jakiej zasadzie działa zapis kartograficzny, jest to jednak wyjątkowo przydatne narzędzie, a kluczowa jest tutaj skala mapy. Jej znajomość z pewnością przyda się także na lekcjach geografii. Czym jest skala mapy? Jak ją obliczyć? Co jeszcze warto na ten temat wiedzieć?
1. Czym jest skala mapy?
Skala mapy to obowiązkowy element każdego planu i mapy. Informuje nas, w jakim stopniu obraz przedstawiony na mapie uległ pomniejszeniu w stosunku do rzeczywistości. Dla przykładu zapis 1:100 000 oznacza, że odległość na mapie pomniejszono o 100 000 razy w stosunku do rzeczywistej odległości na powierzchni Ziemi.
Skala mapy ma wiele zastosowań, a dzięki niej możemy się posługiwać mapą skutecznie i szybko. W matematycznym rozumieniu skala to ułamek zwykły.
2. Jakie są rodzaje skali?
W topografii stosowane są trzy podstawowe rodzaje skali, wykorzystywane na różnych typach map. Są to:
2.1. Rodzaje skali - skala liczbowa
Skala liczbowa to zapis, który obejmuje dwie liczby, oddzielone od siebie dwukropkiem. Po lewej stronie znaku zawsze zapisujemy 1, po prawej - wielkość pomniejszenia. W układzie tym dwukropek zastępuje kreskę ułamkową.
W skali liczbowej obydwie liczby podawane są w centymetrach, np. zapis 1:10 000 odczytujemy jako jeden do dziesięciu tysięcy, co oznacza, że jedna jednostka na mapie odpowiada 10 000 takich samych jednostek na powierzchni Ziemi, czyli odległość na mapie jest pomniejszona o 10 000 razy.
Zapis ten jest najczęściej spotykany.
2.2. Rodzaje skali - podziałka liniowa
Podziałka liniowa jest graficzną wersją skali. Nie cieszy się zbyt dużą popularnością, jednak jako jedyna nadaje się do map drukowanych, na których może dojść do zaburzenia oryginalnych proporcji.
To narysowany odcinek, podzielony na równe części, które odpowiadają odległościom. Gdy zmierzymy linijką odległości pomiędzy kolejnymi odcinkami podziałki liniowej, orientujemy się, jaka to odległość na mapie.
Jeśli chcemy za pomocą tej skali określić rzeczywistą odległość, musimy zmierzyć na mapie odcinek między dwoma punktami, a w dalszej kolejności porównać go z podziałką odległości w rzeczywistości.
2.3. Rodzaje skali - skala mianowana
Skala mianowana to zapis, który obejmuje dwie liczby z oddzielającym je myślnikiem. Po lewej stronie zawsze zapisujemy 1 cm, a po prawej odpowiadającą mu rzeczywistą odległość w terenie, w najlepszy możliwy sposób uproszczoną.
Przykładowo, jeśli 1 cm - 1 km, to odczytujemy to w ten sposób, że 1 cm na mapie to 100 000 cm w terenie.
3. Jak obliczyć skalę mapy w praktyce?
Obliczenie odległości w terenie jest dość proste. Aby to zrobić, należy zmierzyć podaną na mapie odległość, po czym pomnożyć ją przez odpowiedni przelicznik według użytego na mapie rodzaju skali.
Można zrozumieć to na podstawie poniższego przykładu: odległość na mapie w skali 1:100 000 między punktem X a Y wynosi 4 cm. Jaka będzie rzeczywista odległość?
Ze skali dowiadujemy się, że 1 cm na mapie to 100 000 cm na powierzchni Ziemi. Dlatego też, aby obliczyć odległość w terenie, należy zamiast 1 cm podstawić wartość podaną w zadaniu - 4.
4 x 100 000 = 400 000
Rzeczywista odległość wynosi 400 000 cm. Ile jest km po zamianie wartości na tę jednostkę? Odpowiedź brzmi - 4 km i to jest rozwiązanie: odległość między punktem X a Y wynosi 4 km.
