Macierzyństwo za kratami

Ciąża w życiu kobiety to bardzo ważny i wyjątkowy czas. To wejście w zupełnie nową rolę i dla wielu zmierzenie się z nieznanymi dotąd zadaniami. Czy jest to możliwe w środowisku więziennym? W miejscu, gdzie mur i kraty oddzielają kobietę od dziecka? A może istnieje jakiś sposób, by matka była w tym czasie ze swoją pociechą?

Na te pytania specjalnie dla WP parenting odpowiedział psycholog Marek Marzel, który ukończył studia magisterskie z psychologii na specjalizacji "Psychologia kliniczna, osobowości, zdrowia i psychoterapii". W swojej pracy dyplomowej skupił się na uwarunkowaniach poczucia izolacji więziennej u kobiet odbywających kary pozbawienia wolności.

WP parenting: Czy kara pozbawienia wolności dla kobiet i mężczyzn czymś się różni?

Marek Marzel: Wykonywanie kary pozbawienia wolności w stosunku do kobiet odbywa się na podobnych zasadach, jak w stosunku do mężczyzn. Oczywiście kobiety i mężczyźni odbywają karę pozbawienia wolności w innych zakładach. Możliwe jest wyłącznie przebywanie w tych samych jednostkach. To znaczy, że kobiety i mężczyźni nie mają wspólnych cel mieszkalnych, miejsc pracy, miejsc nauki oraz nie przybywają razem na wspólnych zajęciach.

Gdzie najczęściej trafiają skazane kobiety?

Podstawowym typem zakładu karnego dla kobiet jest zakład półotwarty, ponieważ kobiety nie tylko stanowią mniejsze zagrożenie, ale także trudniej znoszą warunki izolacji więziennej. W zakładach typu półotwartego cele są otwarte w porze dziennej, możliwe jest nauczanie i inne dodatkowe zajęcia, również poza zakładem.

Możliwe są też trzy widzenia w miesiącu, które mogą być kontrolowane. Korespondencja i rozmowy telefoniczne mogą być także kontrolowane. Wszystkim kobietom w zakładzie karnym przysługuje ubiór odpowiedni ze względu na płeć (np. spódnica). Poza tym mają przywilej korzystania co najmniej raz dziennie z ciepłej wody i dwa razy w tygodniu z ciepłej kąpieli.

Jak często kobiety mogą mieć widzenia z dziećmi?

Kobiety odbywające wyroki oraz sprawujące opiekę prawną nad dzieckiem do lat piętnastu mają możliwość otrzymania dodatkowego widzenia ze swoim dzieckiem, które jest poza miesięcznym limitem widzeń (około 3 dni w tygodniu). Skazane mogą też korzystać z przepustek, nie częściej niż raz na dwa miesiące i nie więcej niż 14 dni w roku.

Osadzone w okresie urlopu wypoczynkowego lub zwolnienia od pracy mogą korzystać z dodatkowego widzenia lub przedłużenia czasu widzenia udzielonego zgodnie z limitem. Również wtedy, gdy osadzona wywiązuje się z obowiązków można udzielić jej dodatkowego 14-dniowego urlopu, z którym wiąże się dodatkowe lub dłuższe widzenie.

Istnieją również przypadki, w których kobieta zostaje osadzona w trakcie ciąży. Co dzieje się z takimi kobietami?

Każda kobieta, która jest w ciąży lub ma dziecko, które nie ukończyło 3 r.ż. po wystosowaniu odpowiedniego pisma ma prawo prosić o odbywanie kary z dzieckiem. W takich sytuacjach zawsze duże znaczenie ma opinia sądu rodzinnego. Dodatkowo matka musi również uzyskać zgodę ojca.

W Polsce istnieją wyłącznie dwa zakłady karne, w których matki mogą odbywać karę wraz z dziećmi. Jeden z nich znajduje się w Grudziądzu, drugi w Krzywańcu. Dodatkowo placówka w Grudziądzu posiada własną porodówkę i jest to tzw. Dom dla Matki i Dziecka przy zakładzie karnym. Do tego miejsca najczęściej trafiają skazane kobiety w ciąży, które mają tam zapewnioną stałą opieką lekarzy.

W momencie porodu trafiają na bardzo dobrze wyposażony odział, gdzie zawsze dyżuruje położnik, ginekolog, neonatolog i anestezjolog. Po porodzie mogą normalnie wychowywać swoje dzieci. Cały czas do ich dyspozycji są lekarze, dietetycy, pielęgniarki i psycholog, którzy pomagają oswoić im się z nową rolą.

Jak długo matki mogą opiekować się dziećmi?

Po skończeniu 3 r. ż. dziecko musi opuścić więzienne mury. Okres pozostawania dzieci w zakładzie karnym może być skrócony lub przedłużony szczególnie w celu zabezpieczenia prawidłowego rozwoju dziecka. W momencie, gdy dziecko opuszcza placówkę sąd decyduje o jego dalszym losie. Jeśli dziecko prawnie ma ojca, zazwyczaj trafia pod jego opiekę, jeśli nie, często jest to najbliższa rodzina. W innych przypadkach umieszczane jest w rodzinie zastępczej bądź w domu dziecka.

Dodatkowo badania znanej polskiej działaczki społecznej i pedagog Marii Łopatowskiej wykazały, że kobiety, które po porodzie zostały rozdzielone z dziećmi bardzo często porzucały je na zawsze. Odebranie skazanej matce dziecka sprawiało, że kobieta po upływie czasu nie czuła już z nim żadnej więzi. W matkach całkowicie zamierał instynkt macierzyński, które łączy się z naturalną potrzebą wychowywania dziecka.

Dlaczego dzieci mogą zostać z matkami tylko do 3 r.ż.?

Prawdopodobnie główną przyczyną jest to, że u dzieci do 3 lat występuje jedynie tzw. myślenie magiczne. U małych dzieci jest ono zjawiskiem naturalnym, wówczas nie potrafią jeszcze odróżnić fikcji od rzeczywistości. Zdolność zapamiętywania, czyli pamięć długotrwała kształtuje się dopiero w wieku około 3 lat.

Zadaniem pamięci długotrwałej jest odbieranie informacji i przechowywanie ich przez miesiące, a nawet lata. Trwałość tej pamięci wzrasta z wiekiem, szczególnie w okresie przedszkolnym. Można więc wywnioskować, że dzieci praktycznie nic nie pamiętają z okresu przebywania w więzieniu.

6 najbardziej toksycznych stylów wychowywania dzieci [7 zdjęć]

Każdy jest ekspertem w wychowywaniu własnego dziecka – głosi stare porzekadło. I jest w tym ziarno prawdy,

zobacz galerię

1. Dobro dzieci

Zakład Karny w Grudziądzu dba o to, by warunki panujące w więzieniu jak najbardziej przypominały środowisko domowe. W tym miejscu bardzo ważne jest dobro dziecka. Często warunki w Domu dla Matki i Dziecka są dużo lepsze niż te, które osadzone mógłby zapewnić dzieciom na wolności. Cele to kolorowe 3-osobowe pokoje pełne zabawek. Jedoosobowe pokoje przydzielane są głównie kobietom, które mają chore dzieci.

W trosce o normalne warunki rozwoju dzieci występują dodatkowe uregulowania prawne, takie jak wyposażenie pomieszczeń zbliżone do wystroju domowego, a także nakaz wobec funkcjonariuszy Służby Więziennej, by nie używali umundurowania służbowego w momencie kontaktu z dziećmi. Matki również mogą ubierać się w stroje prywatne - dodaje psycholog Marzel.

Kobiety w Polsce mogą wychowywać swoje dzieci w więzieniu od 1949 roku. To właśnie w tym czasie powstawał Dom dla Matki i Dziecka w Grudziądzu. Od tamtej pory w tym miejscu przebywało już ponad 3 tys. dzieci. Obserwacje pracowników Domu dla Matki i Dziecka, wykazują, że maluchy bardzo dobrze rozwijają się w tym miejscu. Uczęszczają na zajęcia i mają stały kontakt z rówieśnikami, a co najważniejsze, zapewniona jest im opieka mamy, co ma dobry wpływ na rozwój emocjonalny dziecka.

Dla matek jest to równie ważne, ponieważ dzięki instynktowi macierzyńskiemu nasila się potrzeba resocjalizacji. Według badań, dla kobiet osadzonych macierzyństwo stanowi wielką radość. Sytuacja ta rozbudza w nich poczucie, że w końcu warto żyć, pracować i pomagać. Wiele z nich staje się spokojniejszych, a poprzez swoją nową rolę dostrzegają lepsze perspektywy na przyszłość.

Psycholog Halina Spionek-Pelc podkreśla, że w zakładach zamkniętych istnieje możliwość prawidłowego rozwoju dziecka, dzięki indywidualnej opiece, zastosowaniu odpowiedniej i systematycznej pracy wychowawczej, właściwych warunków.

Obecnie w Domu Matki i Dziecka w Grudziądzu przebywa 26 kobiet z dziećmi, zaś w Krzywańcu 23.