Dziecko się jąka

Jąkanie obejmuje 1% wszystkich dzieci i cztery razy częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek. Wyróżnia się trzy rodzaje jąkania. Pierwsze pojawia się u dwu-, trzylatków w czasie, gdy dziecko uczy się mówić. Ten rodzaj jąkania jest niegroźny. Czasem jąkanie jest spowodowane wadliwą budową strun głosowych – można je wyleczyć ćwiczeniami logopedycznymi. Jednak najpowszechniejsze jest jąkanie, które wynika z choroby nerwicowej. Co robić, gdy dziecko się jąka?

1. Czym jest jąkanie?

Jąkanie jest wadą wymowy, która objawia się zaburzeniem płynności mowy, na skutek występowania skurczów mięśni biorących udział w mowie. Często jąkaniu towarzyszą zmiany psychiczne, ściśle związane z sytuacją komunikowania się z ludźmi, np. lęk przed mówieniem lub unikanie kontaktów werbalnych. U dzieci może pojawić się rozwojowa niepłynność mowy, między 2 a 3 rokiem życia (max do 5 r.ż). Jąkanie częściej spotyka chłopców 3:1 i w postaci dziecięcej może przyjmować formę nagłą bądź stopniową.

W przypadku formy nagłej pojawiają się:

Zobacz film: "Poznaj fakty o rozwoju dwulatka"

• problemy z napięciem i oddechem,
• logofobia (strach przed mówieniem),
• kloniczno-toniczne.

W przypadku formy stopniowej pojawiają się:

• powtórzenia sylab, a potem głosek,
• przedłużenia głosek,
• niekontrolowane pauzy w trakcie wypowiadanych wyrazów.

Dodatkowo może pojawić się:

• wzrost napięcia mięśniowego,
• problemy z artykulacją,
• problemy z fonacją i oddechem,
• współruchy,
• objawy wegeatywne (np. zmiana koloru skóry, wzrost tętna, potliwość).

2. Przyczyny jąkania

Czynniki mające wpływ na powstanie i rozwój jąkania:

• predysponujące (mogą wystąpić u dziecka, jeśli ktoś z jego rodziny się jąka),
• wywołujące (mogą łączyć się z czynnikami I i wspólnie wywoływać jąkanie, np. okoliczności szokowe - wypadek, choroba, nagła zmiana w życiu dziecka, przeprowadzka czy pojawienie się młodszego rodzeństwa),
• podtrzymujące (dotyczą niekorzystnych sytuacji, które przedłużają się, np. zbyt wysokie wymagania względem dziecka).

Na jąkanie szczególnie mogą być narażone osoby:

• nieśmiałe,
• o bardzo wysokiej wrażliwości,
• niepewne,
• nadmiernie pobudliwe,
• o zaniżonej samooocenie.

Ciężko leczyć jąkanie, jeśli występują czynniki podtrzymujące, duże wymagania dotyczące mówienia lub zachowania w domu lub szkole, napięta atmosfera domowa, brak wyrozumiałości w podejściu do dziecka. Dzieci, które nie potrafią sprostać wymaganiom stawianym przez rodziców lub nauczycieli, stają się lękliwe, a ich wada wymowy pogłębia się. Często jąkaniu sprzyja nadwrażliwość rodziców i przeczulenie na mowę dziecka. Niekiedy jąkanie się występuje u leworęcznych dzieci, które na siłę próbowano przestawić na praworęczność. Wynika to z faktu, że część mózgu odpowiadająca za mowę jest ściśle powiązana z ośrodkiem kontrolującym rękę, którą się dziecko posługuje. Zmuszanie do praworęczności zakłóca pracę części mózgu odpowiedzialnej za mówienie.

3. Rady dla rodziców jąkającego się dziecka

Gdy dziecko się jąka, należy:

• starać się mówić tak, jakbyśmy chcieli, aby nasze dziecko mówiło,
• słuchać tego, co chce przekazać dziecko, a nie w jaki sposób mówi,
• okazywać radość z rozmowy z malcem,
• chwalić jego inne mocne strony,
• motywować do pracy,
• nie nakłaniać dziecka do mówienia przy obcych,
• nie krytykować ani nie przerywać wypowiedzi dziecka,
• nie mówić do dziecka „nie jąkaj się”,
• okazywać dziecku wyrozumiałość i cierpliwość, aby było spokojniejsze,
• nie mówić za dziecko i nie odpowiadać na pytania zadawane jemu,
• nie wymagać, aby dziecko powtarzało, mówiło wolniej lub pomyślało zanim coś powie, to zwiększy zaburzenia i sprawi, że dziecko zacznie zwracać uwagę na to, jak mówi, a nie co mówi,
• pozwolić, aby dziecko mówiło wolniej, używało ruchów rytmizujących wypowiedź.

Ktoś z rodziców lub osób zaufanych dziecku, powinien towarzyszyć mu na przyjęciach urodzinowych, zabawach w domu lub poza nim, wtedy dziecko będzie czuło się bezpieczniej, a jego mowa będzie spontaniczna. Dzieciom, które się jąkają, warto czytać powoli i spokojnie. Czytane bajki powinny być znane dziecku, aby mogło dopowiadać wyrazy i naśladować głosy zwierząt czy maszyn.
Nieprawidłowości mowy dziecka należy konsultować z logopedą. Specjalista oceni mowę dziecka i zaproponuje ćwiczenia dla jąkających się. Im wcześniej ta wada wymowy zostanie wykryta, tym zwiększają się szanse jej wyleczenia.

Małgorzata Kazbieruk