Bliźniaki dwujajowe
Bliźniaki dwujajowe, inaczej bliźnięta heterozygotyczne, przychodzą na świat w wyniku zapłodnienia dwóch odrębnych komórek jajowych przez dwa osobne plemniki. Od samego początku powstają więc dwa oddzielne i różne embriony. Dzieci urodzone z ciąży bliźniaczej dwujajowej nie są do siebie podobne bardziej niż rodzeństwo urodzone z dwóch oddzielnych ciąż. Ciąża bliźniacza dwujajowa to najczęstsza postać ciąży wielopłodowej. W Polsce bliźniaki rodzą się mniej więcej raz na 80 porodów. Bliźnięta dwujajowe przychodzą na świat niemal dwa razy częściej niż jednojajowe.
1. Dwojaczki
Bliźnięta dwujajowe to w nomenklaturze medycznej nieprawidłowe określenie, jednak utarte w powszechnym nazewnictwie lekarskim. Właściwy termin to „dwojaczki”. Dwojaczki, a więc tzw. bliźnięta dwujajowe, rodzą się w wyniku zapłodnienia przez dwa różne plemniki dwóch komórek jajowych, które zostały wyprodukowane przez jajniki w jednym czasie. Bliźniaki dwujajowe rozwijają się w osobnych workach owodniowych oraz mają oddzielne łożyska (kosmówki). Każdy płód ma swoje łożysko, więc nie ma ryzyka, że wystąpi zespół podkradania – jak w przypadku bliźniąt jednojajowych jednokosmówkowych. Ponieważ materiał genetyczny dwojaczków jest inny, mogą mieć różną płeć, a ich podobieństwo jest takie samo, jak zwykłego rodzeństwa. Bliźnięta dwujajowe nie są więc tak bardzo do siebie podobne jak bliźniaki jednojajowe. Mogą się nawet od siebie zupełnie różnić. Znane są np. przypadki, że bliźnięta heterozygotyczne miały dwóch różnych ojców. Do tej pory potwierdzono siedem takich przypadków na świecie, w tym jeden w Polsce.
Kobiety w ciąży zawsze ze zdumieniem i niedowierzaniem przyjmują wiadomość, że noszą w sobie bliźniaki. Jak dochodzi do tego, że w macicy rozwijają się równocześnie dwa życia? Jeśli pojedyncza zapłodniona komórka jajowa dzieli się na kolejne komórki i na wczesnym etapie podziałów nastąpi rozdział na dwie grupy, z których każda zacznie rozwijać się odrębnie – powstają bliźniaki jednojajowe. Bliźnięta jednojajowe są zawsze identyczne, mają taką samą płeć, gdyż ich komórki zawierają taki sam zestaw genów.
Bliźnięta dwujajowe rodzą się wtedy, gdy organizm kobiety w jednym cyklu wytworzy dwie komórki jajowe, które zostaną zapłodnione przez plemniki. Uważa się, że występowanie bliźniąt dwujajowych to cecha rodzinna, przenoszona po kądzieli. Nadprodukcja jajeczek w cyklu może się również wiązać z zaburzeniami hormonalnymi lub być wynikiem stymulowania owulacji podczas leczenia niepłodności. Wiele ciąż bliźniaczych powstaje wskutek zapłodnienia in vitro, gdy do macicy wszczepia się więcej zarodków w nadziei, że choć jeden z nich rozwinie się prawidłowo.
2. Prawdopodobieństwo urodzenia bliźniąt
Szanse na urodzenie bliźniąt wzrastają, gdy:
- wśród twojego rodzeństwa są bliźniaki,
- sam/-a jesteś z bliźniąt,
- już raz urodziłaś bliźnięta,
- leczyłaś się z powodu niepłodności,
- długo stosowałaś antykoncepcję hormonalną,
- masz więcej niż 35 lat,
- odbyłaś stosunek płciowy w końcowej fazie cyklu miesiączkowego.
3. Zagrożenia związane z ciążą mnogą
Ciąża wielopłodowa, w tym ciąża bliźniacza, jest uznawana za ciążę wysokiego ryzyka, ponieważ wiąże się z dużym prawdopodobieństwem wystąpienia różnych komplikacji ciążowych i porodowych, takich jak:
- łożysko przodujące,
- nadciśnienie ciążowe,
- zatrucie ciążowe (gestoza),
- niedokrwistość,
- poród przedwczesny,
- poród zabiegowy,
- krwotoki poporodowe.
Noszenie pod sercem dwójki dzieci sprawia, że czujesz się zmęczona, a twój kręgosłup jest bardzo obciążony i może dawać się we znaki – zwłaszcza w końcowych tygodniach ciąży. W ciąży bliźniaczej dużo wypoczywaj, by dać odetchnąć zmęczonym nogom i opuchniętym łydkom. W ciągu dnia przyda ci się leżakowanie, bo w pozycji horyzontalnej zwiększa się przepływ krwi przez łożysko, co sprzyja dotlenieniu i odżywianiu maleństw. Częściej niż w ciąży pojedynczej czekają cię wizyty u ginekologa i badania USG. Poród naturalny w ciąży bliźniaczej jest możliwy, gdy dwoje dzieci jest w położeniu główkowym lub jeden maluszek jest ułożony główkowo, a drugi – miednicowo. W innych przypadkach wykonywane jest cesarskie cięcie.
4. Jednorazowa wielodzietność
Ciąża mnoga to sposób na jednorazową wielodzietność. Statystyki wykazują, że bliźnięta dwujajowe rodzą się prawie dwa razy częściej niż bliźniaki jednojajowe, a częstość ich narodzin jest różna w różnych krajach. Np. w niektórych prowincjach Chin bliźnięta rodzą się niezwykle rzadko, za to w Nigerii dość często. Ciekawe jest to, że odsetek bliźniąt jednojajowych jest we wszystkich państwach niemal jednakowy i wynosi około 0,4%. Częstość występowania bliźniąt dwujajowych zależy od wielu czynników, m.in. od: dziedziczności, rasy, środowiska, wieku matki, płodności kobiety, stosowania preparatów hormonalnych. Ciążę bliźniaczą często zwie się podwójnym szczęściem, ponieważ rodzice zamiast jednego potomka mają od razu dwoje dzieci.
5. Rozpoznawanie ciąży bliźniaczej heterozygotycznej
Istnienie dwóch worków owodniowych i łożysk można stwierdzić nawet we wczesnej fazie ciąży za sprawą badania USG. Sytuacja taka świadczyć może o ciąży dwukosmówkowej, nie oznacza jednak ciąży dwujajowej. Bliźnięta dwujajowe będą posiadały oddzielne owodnie i łożyska. Natomiast u bliźniąt jednojajowych może to nastąpić tylko w sytuacji, gdy zygota ulegnie podziałowi przed upływem 4 dnia po zapłodnieniu. W takim przypadku dzieci będą do siebie uderzająco podobne. Jeżeli płeć zostanie rozpoznana później i nie będzie ona jednakowa u obu dzieci, z całą pewnością będą to bliźnięta dwujajowe.
To, czy dzieci są mono-, czy heterozygotyczne dużo trudniej stwierdzić po ich narodzinach. W przypadku, gdy bliźnięta są odmiennej płci lub w znaczący sposób różnią się wyglądem zewnętrznym – np. kolorem włosów, oczu i karnacją – oznacza to, że są dwujajowe. Jeżeli dzieci posiadają tą samą płeć oraz są do siebie podobne stwierdzenie zygotyczności wymaga przeprowadzenia badań laboratoryjnych. Pomocne będzie typowanie antygenów zgodności tkankowej, analiza DNA, badanie grupy krwi lub cytogenetyczne. W przypadku wystąpienia sprzeczności we wszystkich podgrupach ostatniego z wymienionych badań, a do tego dzieci nie są do siebie podobne, są to najprawdopodobniej bliźnięta dwujajowe. Należy jednak pamiętać, że nawet bliźnięta jednojajowe mogą wyróżniać się odmienną wagą i wzrostem. Najbardziej pewne w określeniu zygotyczności bliźniąt są badania genetyczne.