Bliźnięta jednojajowe

Bliźnięta to podwójne szczęście, ale i podwójne wyzwanie, które rozpoczyna się już z chwilą zapłodnienia. Ciąża bliźniacza z założenia traktowana jest jak swego rodzaju patologia, tzw. ciąża wysokiego ryzyka. Czyli taka, w której bezpieczeństwo, zdrowie matki i dzieci zagrożone jest licznymi komplikacjami. Ciąża mnoga wymaga od ginekologa szczególnej troski i uważnej kontroli. Przyszłą mamę czeka więcej wizyt w gabinecie lekarskim, ambulatorium i najprawdopodobniej więcej badań USG. Wszystko po to, by zwiększyć szansę na szczęśliwy finał - urodzenie zdrowych bliźniąt.

1. Bliźnięta dwujajowe (ciąża polizygotyczna)

Ciąża ta jest ciążą podwyższonego ryzyka, jednak liczba możliwych zagrożeń, (poza porodem przedwczesnym) nie przewyższa tych, które wiążą się z ciążą pojedynczą. Na ryzyko ciąży bliźniaczej wpływa wiele czynników:

• dziedziczność;
• rasa;
• wiek matki;
• ilość dotychczas przebytych porodów;
• stosowanie środków hormonalnych pobudzających owulację;
• technik wspomaganego rozrodu.

Statystyki wskazują, że ciąża mnoga częściej przypada w udziale kobietom niezamężnym, wysokim, otyłym. Obserwuje się, iż na powstanie ciąży polizygotycznej wpływ ma ilość stosunków, moment ich odbycia w trakcie cyklu owulacyjnego oraz pora roku, (z letnich ciąż rodzi się więcej bliźniąt). Predysponującym czynnikiem jest także zapłodnienie po odstawieniu preparatów antykoncepcyjnych.

2. Bliźnięta jednojajowe (ciąża monozygotyczna)

Zobacz film: "Aktywność fizyczna w ciąży"

Jest ona dziełem całkowitego przypadku. Występuje bardzo rzadko i niesie ze sobą wiele potencjalnych komplikacji. Powstaje, gdy jedna komórka jajowa zapłodniona przez jeden plemnik ulegnie podziałowi. W jego wyniku powstaną dwa zarodki, które będą swoimi „naturalnymi klonami”. Dzieci, które się urodzą będą „identyczne”, tej samej płci i bardzo ciężko będzie je odróżnić. Dzieje się dlatego że ich kod genetyczne będzie jednakowy. Pojawiają się teorie, że jednak istnieją pewne różnice, które warunkują, np. ich późniejszy stan zdrowia, który może być skrajnie różny. Od dawna prowadzi się również badania nad szczególnym związkiem emocjonalnym bliźniąt jednojajowych.

Stopień ryzyka jaki niesie ze sobą ciąża jednojajowa, choć z założenia wyższy niż przy ciąży polizygotycznej, zależy od tego, w którym momencie doszło do podziału zapłodnionej komórki jajowej. Z tego względu ciąża mnoga jednojajowa może być:

1. Ciążą dwukosmówkową, dwuowodniową – gdy zygota podzieliła się na dwa embriony do 4 dnia po zapłodnieniu; jest to sytuacja optymalna, gdyż każde dziecko rozwija się tu z własną kosmówką i owodnią.
2. Ciążą jednokosmówkową dwuowodniową – podział pomiędzy 4 a 7 dniem od zapłodnienia; dzieci mają wtedy wspólną kosmówkę i dwa worki owodniowe. Ryzyko powikłań wzrasta.

Ciążą jednokosmówkową jednowowodniową – jest wynikiem podziału po 7 dniu od zapłodnienia; jest to ciąża bardzo trudna, obarczona wysokim ryzykiem wszelkich powikłań i wysoką śmiertelnością. Gdy do podziału dojdzie po 13 dniu od zapłodnienia, powstaną tzw. bliźnięta syjamskie.

3. Zagrożenia w ciąży bliźniaczej

• Ciąża bliźniacza – zagrożenia dla matki.

Znaczna część z poniższych dolegliwości i komplikacji może pojawić się również w ciąży pojedynczej jednak występują one częściej lub w silniejszym natężeniu w czasie ciąży mnogiej. Płytki oddech, żylaki kończyn dolnych, niepowściągliwe wymioty ciężarnych, niewydolność szyjki macicy, gestoza i stan przedrzucawkowy, niedokrwistość, wielowodzie, łożysko przodujące, wypadnięcie pępowiny, poród przedwczesny, (75% ciąż bliźniaczych kończy się przed terminem) powikłania porodowe, wynikające ze słabej, nieskoordynowanej czynności skurczowej macicy, zaburzenia połogu

• Ciąża bliźniacza – zagrożenia dla dziecka.

Choć ciąża mnoga może oznaczać podwójne szczęście po 9 miesiącach „zmagań”, to niestety ok. 4% tych ciąż kończy się śmiercią jednego lub obydwu płodów. Gdy dojdzie do tego przed 20 tyg. ciąży, a płody miały oddzielne kosmówki, najczęściej śmierć jednego z bliźniąt nie wpłynie negatywnie na rozwój drugiego. Statystyki są niestety mniej korzystne dla bliźniąt jednojajowych. Giną one dwa razy częściej.

Umieralność okołoporodowa wśród bliźniąt jest 5 razy wyższa niż w przypadku pojedynczych płodów. Najczęstszą przyczyną śmierci są powikłania śródporodowe. Około połowy ciąż mnogich kończy się przedwcześnie, przed końcem 36 tyg. W przypadku ciąż pojedynczych jest to jedynie 7%. Pociąga to za sobą zwiększone ryzyko wystąpienia, np. porażenia mózgowego zaburzeń słuchu i wzroku, zaburzeń oddychania, zaburzeń zachowania. Bliźnięta (i wieloraczki w ogóle) częściej borykają się z ADHD, dysortografią, dyslekcją itp.

Dzieci urodzone z ciąży bliźniaczej mają niższą masę urodzeniową. Trzeba jednak pamiętać że 2,5 kg, które dla noworodka z ciąży pojedynczej oznacza mało, dla bliźniaka jest wynikiem bardzo dobrym. To dlatego, że „natura” ogranicza wzrost wieloraczków, by zapewnić im odpowiedni rozwój.

Wady wrodzone u bliźniąt jednojajowych.

• tzw. zroślaki;
• bliźnięta bez-sercowe;
• płód w płodzie;
• zespół przetoczenia pomiędzy bliźniętami (TTTS);
• zespół poplątania pępowiny;
• kolizje pępowiny zespół embolizacji

Wady wrodzone częściej występujące u bliźniąt:

• bezmózgowie;
• wodogłowie;
• wrodzone wady serca.

4. Opieka medyczna nad kobietą w ciąży mnogiej jednojajowej

Opieka medyczna w ciąży bliźniaczej monozygotycznej musi być sprawowana przez lekarza z jeszcze większą uwagą i troską, niż ciąża polizygotyczna. By zwiększyć szanse na pomyślny koniec trzeba jak najwcześniej rozpoznać ciążę mnogą. Przeprowadzać częstsze wizyty i badania. Wykonywać badania USG co najmniej raz w miesiącu w I i II trymestrze. Od początku III trymestru częściej.

USG pozwala stwierdzić ilość płodów, czy każdy ma osobną owodnię i kosmówkę, czy nie. Lekarz może sprawdzić stopień rozwoju poszczególnych płodów i ewentualne asymetrie, występowanie wad rozwojowych. W III trymestrze dzięki temu badaniu określa się dobrostan płodu, (kobieta nie jest w stanie sama stwierdzić, czy wszystkie dzieci są na równi aktywne). Zaleca się również wykonywanie USG szyjki macicy.

Lekarz powinien zwracać baczną uwagę na przyrost masy ciała kobiety w ciąży, jej ciśnienie, wszelkiego rodzaju dolegliwości bólowe. Na ogół od 26 tygodnia ciąży trzeba hospitalizować ciężarną. Bardzo często koniczne jest rozwiązanie ciąży cięciem cesarskim już od 32 tygodnia, zaraz po stwierdzeniu wystarczającej dojrzałości płuc, (w sytuacjach zagrożenia wykonuje się cięcie nie czekając na to).

Ważne jest by ciążę bliźniaczą prowadził lekarz ginekolog posiadający odpowiednią wiedzę i praktykę w tej dziedzinie. Najlepiej, by na stałe związany był ze szpitalem, w którym sam będzie mógł odebrać poród. W przypadku bliźniąt jednojajowych, zarówno ciąża, jak i jej rozwiązanie, powinno być prowadzone przez wyspecjalizowaną placówkę.