Przyczyny anemii u niemowlaka, zapobieganie i leczenie

Anemia pojawia się, gdy czerwone krwinki nie dostarczają wystarczającej ilości tlenu do tkanek w ciele. Do wystąpienia anemii może przyczynić się wiele schorzeń, na przykład anemia sierpowata – dziedziczna choroba.

Najczęstszą przyczyną anemii jest jednak niedobór żelaza. Organizm człowieka potrzebuje żelaza do wytwarzania hemoglobiny. Jeśli dziecko nie otrzymuje wystarczająco dużo żelaza, ma mniej czerwonych krwinek, a te istniejące są mniejsze, przez co tkanki w ciele dostają mniej tlenu niż powinny.

Ryzyko anemii u dzieci jest szczególnie wysokie w okresach szybkiego wzrostu, gdy organizm potrzebuje dodatkowych ilości żelaza. Niedokrwistość z niedoboru żelaza nie pojawia się jednak z dnia na dzień – choroba jest spowodowana stosunkowo poważnym niedoborem, który rozwija się przez dłuższy czas.

Pomiędzy 9 i 24 miesiącem życia wszystkie dzieci są narażone na wystąpienie anemii, ale prawdopodobieństwo choroby jest szczególnie duże u wcześniaków oraz dzieci z niską wagą urodzeniową, które mają co najmniej dwa miesiące.

Dzieci urodzone w terminie przychodzą na świat z zapasami żelaza zgromadzonymi w ostatnich miesiącach ciąży. W przypadku wcześniaków ilość zgromadzonego żelaza jest odpowiednia na około dwa miesiące.

U noworodków urodzonych w 40 tygodniu ciąży i karmionych piersią bardzo rzadko występuje niedokrwistość.

Mleko ludzkie dostarcza w odpowiednich ilościach wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka do 6 miesiąca życia. Po tym okresie należy wprowadzać pokarmy zawierające substancje zapobiegające niedokrwistości. Należą do nich:

• żelazo − jest niezbędne do syntezy hemoglobiny (białka transportującego tlen); najlepszym źródłem łatwo przyswajalnego żelaza jest mięso zwierzęce (indyk, wołowina, cielęcina, królik, schab i polędwica wieprzowa);
• witamina C − jest niezbędna do wchłaniania żelaza w jelitach; obecna jest w warzywach i owocach (czarna porzeczka, malina, jabłko, dynia, natka pietruszki);
• witamina B6 – niezbędna do syntezy hemoglobiny; obecna w mięsie, produktach zbożowych;
• witamina B12 – konieczna do produkcji krwinek czerwonych (erytrocytów); głównym źródłem witaminy B12 jest mięso;
• kwas foliowy – konieczny do wytwarzania erytrocytów w szpiku kostnym; najlepszym źródłem tej witaminy są zielone warzywa liściaste (koperek, natka pietruszki, sałata, brokuły oraz banany).

Anemia jest chorobą nie tylko krwi, ale całego organizmu. Niedokrwistość u niemowląt powoduje trwałe negatywne skutki dla zdrowia dziecka. Do najgroźniejszych należy zaburzenie funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, które jest przyczyną opóźnienia rozwoju psychomotorycznego oraz upośledzenia funkcjonowania mózgu.

Do pierwszych objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza należą:

• bladość skóry i błon śluzowych w jamie ustnej;
• nadmierna senność;
• brak apetytu;
• zaburzenie przyrostu masy ciała;
• przyspieszone bicie serca;
• powiększenie śledziony.

Na ryzyko wystąpienia anemii wpływa również spożywanie przez dziecko mleka krowiego przed pierwszymi urodzinami. Mleko od krowy jest bowiem ubogie w żelazo i zakłóca wchłanianie tego minerału.

Mleko krowie może podrażniać jelita niemowlęcia i wywoływać krwawienie. Powolna utrata krwi ze stolcem może powodować anemię.

Prawdopodobieństwo anemii rośnie także w przypadku dzieci karmionych piersią, które nie spożywają produktów wzbogaconych o żelazo po szóstym miesiącu życia.

Mimo iż żelazo w mleku matki jest trzykrotnie bardziej przyswajalne niż żelazo w mleku modyfikowanym, gdy do diety dziecka włącza się produkty stałe, niemowlę potrzebuje dodatkowej porcji tego składnika.

Rodzice mogą zmniejszyć ryzyko anemii u swojego dziecka. Jeśli niemowlak jest wcześniakiem lub miał niską wagę urodzeniową, należy skonsultować z lekarzem stosowanie suplementów z żelazem.

Do pierwszych urodzin dziecka należy podawać mu mleko z piersi lub mleko modyfikowane wzbogacone o żelazo. Jak wcześniej zauważono, wskazane jest wstrzymanie się z karmieniem dziecka mlekiem krowim.

Jeżeli dziecko spożywa już produkty stałe, należy podawać mu płatki wzbogacone o żelazo, a z czasem produkty bogate w ten składnik. Są to: chude mięso, drób, ryby, makaron, ryż i chleb wzbogacony o żelazo, ciemnozielone liściaste warzywa, żółtko jaj oraz rośliny strączkowe.

Ponadto należy wprowadzić do jadłospisu niemowlaka owoce i warzywa bogate w witaminę C, która pomaga w procesie wchłaniania żelaza przez organizm. Zwiększenie ilości żelaza w diecie jednak nie wystarczy, by wyleczyć dziecko. Niemowlak potrzebuje suplementu diety z żelazem, zwykle w formie kropli.

Żelazo jest najlepiej wchłaniane na pusty żołądek, ale może powodować problemy żołądkowe, dlatego lekarze zalecają zwykle podawanie suplementów z tym składnikiem wraz z mlekiem lub innym pokarmem.

Po 1-2 miesiącach stosowania suplementu z żelazem wykonuje się zwykle badanie krwi, by sprawdzić poziom hemoglobiny.

Zanim wyniki badań niemowlaka staną się zadowalające, zwykle mija kilka miesięcy. Uzupełnienie zapasów żelaza może zająć kolejne 6-12 miesięcy. Po tym okresie warto kontynuować dietę bogatą w żelazo.

Niektórzy rodzice zastanawiają się, czy podawać niemowlęciu suplementy żelaza w ramach profilaktyki anemii. Preparaty te są w wielu przypadkach pomocne, ale nadmiar żelaza może być toksyczny. Z tego względu należy skonsultować się z lekarzem przed decyzją o podawaniu dziecku takich suplementów.