Alergia i probiotyki
Choroby alergiczne występują u coraz większej liczby ludności i bardzo szybko się rozprzestrzeniają. Śmiało można je określić jako „epidemia XXI wieku”. Co ciekawe, największy odsetek alergików notuje się w krajach wysoko rozwiniętych, a Polska zalicza się do społeczeństw, gdzie zachorowalność na alergię jest najwyższa. Schorzenia na tle alergicznym występują najczęściej u dzieci i niemowląt. Wśród pacjentów między 6 a 7 rokiem życia uczulenie ma około 45% osób, między 13 a 14 – 47%, natomiast u osób między 20 a 44 rokiem życia problem ten dotyczy aż 52% populacji. Jednym ze skuteczniejszych sposobów na profilaktykę alergiczną są probiotyki, które poprzez regulację mikroflory bakteryjnej przewodu pokarmowego aktywizują układ odpornościowy.
1. Maraton alergiczny
Alergia to uczulenie, które pojawia się w wyniku nietolerancji układu immunologicznego na niektóre substancje. Zmiany chorobowe mogą pojawić się już w pierwszych miesiącach życia i występować pod różnymi postaciami. Różnorodność objawowa wiąże się ze wzrostem dziecka i określana jest mianem maratonu alergicznego. Najpopularniejszym przykładem tego zjawiska jest rozwój astmy oskrzelowej u pacjentów, u których w wieku dziecięcym występowały symptomy alergii pokarmowej w postaci atopowego zapalenia skóry. Wiele dzieci z biegiem lat uodparnia się na alergie, ale nie u wszystkich nietolerancję na niektóre pokarmy da się wyeliminować. Badania wykazują, że astma oskrzelowa lub katar sienny w 60% przypadków rozwijają się u osób, które w dzieciństwie chorowały na atopowe zapalenie skóry. Ryzyko pojawienia się alergii wzrasta (nawet do 80%) u pacjentów, których członkowie rodziny cierpieli z powodu różnych uczuleń. Maraton alergiczny można jednak przerwać. Wystarczy, że choroba zostanie odpowiednio wcześnie wykryta, właściwie rozpoznana i leczona.
2. Objawy alergii u dzieci
Nietolerancja niektórych pokarmów może pojawić się bardzo wcześnie, nawet u kilkumiesięcznych niemowląt. Składnikiem, który najczęściej wywołuje reakcje uczuleniowe jest krowie mleko, rzadziej się zdarza, aby dziecko miało alergię na mleko matki. Popularnymi alergenami są również: orzechy, pszenica, jaja kurze, orzeszki ziemne, soja oraz ryby. Objawy alergii pokarmowej mogą wystąpić nawet u około 20% małych pacjentów, mogą być zróżnicowane oraz występować w różnych narządach. Zazwyczaj spotyka się reakcję dwu- lub wielonarządową, pojawiającą się najczęściej w układzie oddechowym i pokarmowym oraz na skórze.
Zmiany pojawiające się na skórze określa się mianem atopowego zapalenia skóry, które charakteryzuje się takimi objawami jak: suchość skóry, intensywny świąd oraz skłonność do tworzenia się zakażeń, która się zwiększa w wyniku drapania się dziecka po ciele. Atopowe zapalenie skóry u małych dzieci zazwyczaj obejmuje policzki oraz kończyny po ich wyprostowanej części, zaś u dzieci starszych pojawia się na zgięciach stawów, dłoniach, stopach oraz karku.
Jeżeli uczulenie związane jest z układem pokarmowym, objawia się to najczęściej zwiększoną częstotliwością wypróżnień i wymiotów oraz zmianą konsystencji stolca. Rodzaj symptomów może być uzależniony również od wieku pacjenta – niemowlęta często cierpią wtedy na kolki, natomiast dzieci starsze miewają bóle brzucha. U dzieci, które uczulone są na białko mleka krowiego często występują infekcje górnych dróg oddechowych, np. zapalenie oskrzeli oraz nieżyt nosa i zapalenie ucha środkowego. Objawy alergii u niemowląt powodują, że są one dużo bardziej płaczliwe oraz muszą się zmagać z sapką. Trochę starsi pacjenci cierpią z powodu innych dolegliwości – są to między innymi: nadpobudliwość emocjonalna, ból głowy oraz bezsenność. Choć symptomy reakcji uczuleniowych mają zazwyczaj charakter przewlekły, u niektórych dzieci bardzo szybko pojawiają się takie zmiany jak obrzęki i pokrzywka, a czasem dochodzi nawet do wstrząsu anafilaktycznego.
3. Badania diagnostyczne alergii
We właściwym diagnozowaniu chorób alergicznych pomagają odpowiednio wykonane badania. Mogą to być:
- testy skórne przeprowadzone z użyciem różnych alergenów,
- ocena stężenia immunoglobulin typu IgE w surowicy krwi,
- badanie przeciwciał przeciwko różnym alergenom w klasie IgE.
Badania to jednak nie wszystko. Często się zdarza, że u małych dzieci mogą one wyjść negatywnie, dając fałszywy obraz faktycznego stanu rzeczy. Aby uniknąć nieporozumień i pomyłek, warto poddać dziecko obserwacji, a wszelkie zauważone zmiany zanotować, aby później skonsultować je z lekarzem. Ma to bardzo duże znaczenie, ponieważ to rodzice są pierwszymi osobami, które mogą rozpoznać pierwsze objawy alergii. Wiele z nich jest bardzo typowych i łatwych do sklasyfikowania jako reakcja uczuleniowa, np. sapka, biegunka, zaczerwienione policzki, wzdęty brzuszek, kolka, sucha skóra. W przypadku dzieci starszych, powody do niepokoju mogą dawać podkrążone oczy oraz tzw. salut alergiczny, czyli odruchowe pocieranie nosa.
4. Zaburzona flora bakteryjna jelit czynnikiem ryzyka alergii
Dolegliwości na tle alergicznym są niestety dziedziczne. 40% prawdopodobieństwa wystąpienia alergii zależy od uwarunkowań środowiska, w jakim przebywa pacjent (tryb życia, zażywane antybiotyki), zaś 60% to geny. Nie bez znaczenia są również warunki higieniczne oraz zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne, których największy stopień występuje w krajach skandynawskich i dlatego na tamtych obszarach odsetek alergików jest najwyższy.
Rozwój alergii związany jest również z mikroflorą jelitową oraz zachodzącymi wewnątrz jej zmianami. Jak wykazują badania, w państwach wysoko rozwiniętych zmieniona flora bakteryjna jelit w bardzo dużym stopniu przyczynia się zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób alergicznych. Przesadny reżim higieniczny ma negatywny wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego, ponieważ ogranicza kontakt z bakteriami jelitowymi, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju zdolności immunologicznych organizmu. Powoduje to, że kolonizacja przewodu pokarmowego jest zaburzona. Specjaliści potwierdzają, że niemowlęta szczególnie narażone na uczulenia mają znacznie mniejszą ilość bakterii jelitowych typu Bifidobacterium i Lactobacillus.
Ochrona jelitowa jest szczególnie ważna u małych dzieci, które mają słabo wykształcony ekosystem. Dzięki stosowaniu preparatów probiotycznych, zawierających przebadane szczepy bakterii, u dzieci uczulonych na białko mleka krowiego objawy skórne są znacznie mniejsze, tolerancja na mleko większa, a zachorowalność na infekcje dróg oddechowych rzadsza.
5. Stosowanie probiotyków w leczeniu alergii
Probiotyki najlepiej podawać dzieciom do 2 roku życia, ponieważ w tym okresie rozwija się mikroflora jelitowa, a układ odpornościowy przyzwyczaja się do tolerancji na alergeny. Preparat powinien być stosowany w myśl zasady „im dłużej, tym lepiej”. Jest to związane z rozwojem dziecka, który ma wpływ na skład flory bakteryjnej jelit. Dlatego warto zwrócić uwagę na styl życia dziecka, jego dietę oraz stosowane leki. W rodzinach, w których były przypadki chorób alergicznych, probiotyki można podawać również w czasie ciąży.
Główną zaletą stosowania probiotyków jest możliwość zmniejszenia częstotliwości wystąpienia alergii, a także jej następstw, np. atopowego zapalenia skóry. Niemowlęta mogą być chronione, będąc jeszcze w brzuchu matki, dlatego zaleca się przyjmowanie preparatu kobietom ciężarnym. Lek jest równie skutecznym środkiem także jako wsparcie podstawowej terapii antyalergicznej. Badania potwierdzają, że probiotyki największe efekty dają, gdy podawane są u małych dzieci, które cierpią z powodu alergii pokarmowej oraz atopowego zapalenia skóry.