Pokrzywka u dzieci - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Okres świąteczny to czas, kiedy dzieci często po raz pierwszy próbują nowych pokarmów - w tym cytrusów, orzechów, maku itp. A to z kolei nierzadko wywołuje gwałtowne reakcje ich niedojrzałych jeszcze organizmów. Jedną z takich reakcji jest pokrzywka.

1. Pokrzywka u dzieci - przyczyny

Pokrzywka u dzieci charakteryzuje się nagłym pojawieniem się na skórze czerwonych bąbli różnej wielkości. Skóra swędzi, jest czerwona i wygląda jak oparzona pokrzywą. Najczęściej jest reakcją alergiczną i może występować po zjedzeniu uczulających pokarmów, np. mleka, orzechów, czekolady, cytrusów. Może ją wywołać również słońce, zimno albo podanie leku. Bąble pokrzywkowe utrzymują się zwykle nie dłużej niż dwa dni, choć czasami reakcja skóry może trwać nawet kilka tygodni. Często pokrzywka u dzieci pojawia się tylko raz i nie udaje się wykryć jej przyczyny.

Pokrzywka może mieć różne podłoże: alergiczne, toksyczne lub fizykalne. Wskutek działania czynników sprawczych dochodzi do produkcji substancji wywołujących zmiany skórne. Związki wydzielane z komórek, czyli przede wszystkim serotonina, histamina, kalikreina, prostaglandyny i leukotrieny, prowadzą do rozszerzenia światła naczyń krwionośnych oraz przedostania się płynu aż do wierzchniej warstwy skóry, skutkiem czego jest świąd i powstanie bąbli.

Zobacz film: "Jak przewijać niemowlę?"

Najczęstszym rodzajem pokrzywki jest pokrzywka alergiczna u dzieci na tle pokarmowym (żywność) lub wziewnym (pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, dymy, opary). Wśród produktów uczulających wymienia się takie produkty spożywcze jak: owoce egzotyczne, mleko, jaja, ryby, owoce morza, orzechy, produkty zbożowe. Do powstania pokrzywki przyczyniają się również związki chemiczne, np. konserwanty, ulepszacze żywności, a także leki.

Niekiedy pokrzywka u dziecka jest związana z ogniskami zakażenia wirusowego, bakteryjnego, grzybiczego lub pasożytniczego. Pokrzywka przewlekła może powstawać w wyniku zaburzeń układu immunologicznego lub nerwowego, zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego i z powodu utajonych ognisk zakażenia – np. chore zatoki. O ile rozpoznanie pokrzywki nie jest trudne, o tyle ustalenie przyczyny jej powstania bywa bardzo uciążliwe i wymaga wnikliwego wywiadu lekarskiego oraz dodatkowych badań. Gdy nie udaje się wyjaśnić etiologii choroby, mówi się o tzw. pokrzywce samoistnej albo idiopatycznej.

Pokrzywki fizykalne wynikają z czynników mechanicznych, takich jak np. silne potarcie skóry czy ucisk. Pokrzywka kontaktowa u dzieci to inaczej dermografizm. Bąble pokrzywkowe są linijne lub plackowate, mogą pojawić się w miejscu ucisku bielizny. Pokrzywka tego typu często bywa poprzedzona chorobą zakaźną lub wstrząsem psychicznym.

Pokrzywki fizykalne mogą być wywołane przez czynniki termiczne i świetlne. Czasami za ich wystąpienie odpowiadają ukąszenia owadów i używane kosmetyki. Pokrzywka cholinergiczna powstaje wskutek zbytniej wrażliwości na substancję zwaną acetylocholiną – jest ona produkowana np. przez włókna nerwowe w gruczołach potowych, dlatego w chwili szybkiego spocenia się u dzieci dochodzi do wysiewu licznych i drobnych bąbli pokrzywkowych, które utrzymują się krótko.

2. Pokrzywka u dzieci - objawy

Pokrzywka to zespół chorobowy, charakteryzujący się wysiewem na skórze bąbli o różnym kształcie i rozmiarach. Bąble pokrzywkowe mogą pojawiać się na skórze różnych części ciała – najczęściej stwierdza się je na twarzy, rękach, stopach oraz narządach płciowych. Przypominają pęcherzyki po oparzeniu pokrzywą. Są płaskie, odgraniczone wyraźnym brzegiem koloru różowego lub porcelanowego. Mają wielkość do kilku milimetrów i obejmują duże powierzchnie skóry. Ich obecności towarzyszy silny świąd skóry.

Pokrzywka pojawia się szybko i utrzymuje się zazwyczaj kilka lub kilkanaście godzin. Znika bez pozostawienia śladu. Pokrzywka przewlekła u niemowlaka trwa długo (powyżej sześciu tygodni) i pojawia się zwykle wiele razy na przestrzeni lat. Pokrzywce może towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy, który charakteryzuje się obrzmieniem skóry – głównie warg, okolicy oczodołów, powiek, dłoni i stóp.

Czasami pokrzywce towarzyszą objawy groźne dla życia, np. obrzęk języka, obrzęk krtani, napady duszności, wstrząs anafilaktyczny. U niemowląt pokrzywka może dawać takie dolegliwości jak: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, ból stawów, katar, kaszel, kolka, chrypka, obniżenie ciśnienia krwi, stan podgorączkowy.

3. Pokrzywka u dzieci - diagnostyka

Jeśli istnieje podejrzenie pokrzywki u dzieci na tle alergicznym, należy wykonać testy, które pozwalają określić alergen wywołujący objawy. W tym celu wykonuje się testy ELISA oraz RAST, które wskazują na obecność w surowicy przeciwciał, działających przeciw określonym czynnikom alergennym, np. przeciwko pyłkom roślin, roztoczom, sierści zwierząt, pokarmom, niektórym lekom itp.

Wykorzystuje się również testy eliminacyjne podejrzanych alergenów i testy prowokacyjne na pokrzywkę u niemowlaka polegające na ekspozycji na dany czynnik uczulający. W pokrzywkach fizykalnych wykorzystywane są odpowiednie próby prowokacyjne, np. ogrzewanie, oziębianie, ucisk, naświetlanie itp. Podczas testu należy stworzyć możliwość udzielenia natychmiastowej pomocy lekarskiej, na wypadek pojawienia się uogólnionego odczynu alergicznego, np. wstrząsu anafilaktycznego. Czasami konieczne są badania kału i morfologia krwi.

4. Pokrzywka u dzieci - leczenie

W leczeniu pokrzywki alergicznej u dzieci stosuje się leki przeciwuczuleniowe w syropie, które przyspieszają znikanie bąbli i łagodzą swędzenie skóry. Jeśli pokrzywka u niemowlaka powraca, należy wykryć czynnik uczulający i wyeliminować go z otoczenia maluszka. Jeśli pokrzywka wynika z alergii pokarmowej, konieczne jest wprowadzenie diety eliminacyjnej.

Wysypkę u niemowlęcia powinien zawsze obejrzeć lekarz. W niektórych przypadkach stosuje się odczulanie za pomocą wstrzykiwania minimalnych, wzrastających stopniowo dawek alergenu. Do nowych rzutów choroby nie dopuszcza się przez stosowanie leków antyhistaminowych. Wskazane są leki uszczelniające naczynia, np. wapno i rutyna.

W ostrym napadzie pokrzywki, w zależności od stanu chorego, podaje się leki sterydowe. Na zaczerwienioną skórę można położyć chłodny okład lub zastosować żel chłodzący. Gdy pokrzywka powstaje w wyniku uczulenia na jad żądlących owadów, powyżej miejsca użądlenia powinno się założyć opaskę uciskową. Małemu pacjentowi należy też niezwłocznie podać adrenalinę z ampułkostrzykawki.