Co oznacza ból brzucha u dzieci?
Ból brzucha to problem, który często pojawia się u dzieci. Przyczyny dolegliwości bólowych u malucha są różne – od łagodnych zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego po poważne schorzenia, takie jak wrzody żołądka, refluks lub niedrożność przewodu pokarmowego. Ustalenie przyczyny bólu brzucha ma kluczowe znaczenie dla szybkiego i skutecznego złagodzenia uciążliwych objawów u dziecka.
1. Infekcje a ból brzucha u dziecka
Często zdarza się, że za ból brzucha u malucha odpowiedzialne jest zakażenie spowodowane przez rotawirusy. Niekiedy nieżyt żołądka i jelit jest wynikiem zatrucia pokarmowego spowodowanego przez toksyny bakteryjne. Obok skurczowego bólu brzucha typowym objawem zapalenia żołądka i jelit jest biegunka. Mogą również pojawić się wymioty, gorączka, ból głowy oraz bóle mięśni. U większości dzieci objawy stanu zapalnego żołądka i jelit są łagodne, ale w wyniku biegunki i wymiotów może dojść do odwodnienia organizmu. W ciężkich postaciach odwodnienia konieczne jest podanie dziecku płynów dożylnie, w celu uniknięcia groźnych powikłań.
Ból brzucha może również wskazywać na infekcję dróg moczowych. Zakażenia układu moczowego u dzieci to powszechne zjawisko. Zakażenie może objąć dowolną część układu moczowego, ale w większości przypadków jest to cewka moczowa oraz pęcherz. Bakterie mogą z łatwością dostać się do dróg moczowych ze skóry wokół odbytu, należy jednak pamiętać, że infekcja może być także wynikiem działania wirusów.
Zakażenia są częstsze u dziewcząt, ponieważ ich cewka moczowa jest krótsza niż chłopców i znajduje się bliżej odbytu. Ryzyko infekcji jest większe także w związku z zaniedbaniami w higienie osobistej, stosowaniem pieniących się płynów do kąpieli, które podrażniają cewkę, wadami budowy dróg moczowych oraz przypadkami infekcji tego typu w rodzinie. Objawy zakażeń układu moczowego różnią się w zależności od wieku dziecka i lokalizacji infekcji.
U niemowląt i małych dzieci symptomy mogą być mało specyficzne – rozdrażnienie, wymioty, niechęć do jedzenia, gorączka. U starszych dzieci infekcje dróg moczowych objawiają się zazwyczaj bólem lub pieczeniem podczas oddawania moczu, gorączką, nocnym wstawaniem do toalety, zwiększoną potrzebą oddania moczu, częstomoczem, moczeniem nocnym, bólem dolnej części pleców lub brzucha w okolicach pęcherza moczowego oraz nieprzyjemnym zapachem moczu i zmianą jego wyglądu (obecność krwi, zmętnienie). Przy właściwym leczeniu, większość przypadków infekcji dróg moczowych można wyleczyć w ciągu zaledwie tygodnia za pomocą antybiotyków.
Warto uświadomić sobie, że ból brzucha może wystąpić u dziecka także w związku z infekcją innych partii ciała, np. dróg oddechowych.
2. Zaparcie nawykowe u dzieci
Ból brzucha bywa często oznaką zaparcia nawykowego. Jest to niemożność wydalenia stolca w regularny i efektywny sposób. Przyczyna tej przypadłości jest jeszcze nieznana, ale istniejące teorie na temat etiologii zaparć nawykowych wskazują na rolę takich czynników jak: dieta, nieprawidłowości anatomiczne, problemy psychologiczne, celowe wstrzymywanie kału oraz achalazja zwieracza (upośledzenie rozkurczu mięśni zwieracza).
Bez właściwego leczenia zaparć nawykowych w okrężnicy gromadzą się coraz większe ilości stolca, zmniejsza się ciśnienie wewnątrz światła przewodu i dochodzi do osłabienia perystaltyki. W rezultacie odbytnica się poszerza. Na szczęście, w większości przypadków udaje się kontrolować objawy zaparć nawykowych.
Dzięki zastosowaniu odpowiednich metod leczenia (zmiany w diecie, właściwa podaż płynów, systematyczne ćwiczenia, przyjmowanie leków zmiękczających stolce) można znacząco poprawić jakość życia dziecka doświadczającego zaparć nawykowych. W przypadku opornych na leczenie zaparć stosuje się również inne metody terapeutyczne: psychoterapię, terapię behawioralną oraz biofeedback.
3. Ból brzucha ze stresu
Jeśli u dziecka często pojawia się ból brzucha lub nudności, ustalenie źródła tych dolegliwości należy oczywiście zacząć od przyczyn organicznych (infekcje, refluks, nietolerancja laktozy, zaparcia). U dzieci w wieku przedszkolnym zwiększa się podatność na ból brzucha wywołany stresem.
Jeśli kilkulatek często skarży się na dolegliwości bólowe, warto zwrócić uwagę na to, jak dziecko reaguje w stresujących sytuacjach. Jeżeli okaże się, że napięcie emocjonalne wyzwala dolegliwości żołądkowo-jelitowe, warto skorzystać z terapii psychologicznej. W wielu przypadkach wystarczy jednak nauczyć dziecko efektywnego kontrolowania emocji. Pomocne są ćwiczenia oddechowe, lekkie ćwiczenia fizyczne, medytacja, wizualizacja, prawidłowe odżywianie i zdrowy tryb życia.
4. Pasożyty u dzieci
Pasożyty to mikroorganizmy, które bytują na lub w innych organizmach, czerpiąc z nich pożywienie. Najczęstsze pasożyty jelitowe u dzieci to pierwotniaki (np. lamblie wywołujące chorobę pasożytniczą znaną jako lamblioza) oraz tasiemce. Lamblioza objawia się wodnistą biegunką, miękkim, tłustym stolcem, zmęczeniem, kurczowymi bólami brzucha, wzdęciami, nudnościami oraz utratą wagi. Symptomy pojawiają się zwykle około 2 tygodnie po zakażeniu.
Chorobom pasożytniczym można skutecznie zapobiegać poprzez ścisłe przestrzeganie zasad higieny. Kluczowe znaczenie ma dokładne mycie dłoni, zwłaszcza po wizycie w toalecie i przed posiłkami. Istotne jest również spożywanie wyłącznie przegotowanej lub butelkowanej wody a także unikanie połykania wody podczas pływania w basenie, jeziorze lub rzece.
5. Zapalenie wyrostka robaczkowego
Pierwsze objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to zwykle niewielka gorączka oraz ból wokół pępka. Dolegliwości bólowe nasilają się i przenoszą do dolnej, prawej części brzucha. Mogą wystapić wymioty, biegunka lub zaparcia oraz brak apetytu. U dzieci poniżej drugiego roku życia typowe objawy tego schorzenia to wymioty oraz wzdęcie brzucha.
W razie podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Bez podjęcia leczenia, wyrostek może bowiem pęknąć w ciągu 24-72 godzin od wystąpienia objawów – wówczas może dojść do zapalenia jamy otrzewnej, a nawet posocznicy. Leczenie stanu zapalnego wyrostka polega na wycięciu go podczas zabiegu zwanego appendektomią.
6. Refluks u dziecka
Refluks żołądkowo-przełykowy to sytuacja, w której treść żołądka cofa się do przełyku podczas posiłku lub tuż po nim. Schorzenie to występuje najczęściej u niemowląt i jest związane z niedojrzałością przewodu pokarmowego, dlatego tylko u nielicznych dzieci utrzymuje się do okresu późnego dzieciństwa.
Do objawów refluksu zalicza się: przewlekły kaszel, chrypka, nawracające zapalenie płuc, trudności z połykaniem, wymioty, ból gardła, utrata wagi oraz zgaga (u starszych dzieci).
Leczenie refluksu zależy od nasilenia objawów i wieku dziecka. Zwykle na początku stosuje się leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego. Wskazane są również zmiany w trybie życia: spożywanie mniejszych posiłków, unikanie późnej kolacji, ograniczenie spożycia czekolady, kofeiny, napojów gazowanych, cytrusów i przypraw, a także spanie z głową na podwyższeniu.
Jeśli mimo zastosowania leczenia objawy nie ustępują, warto wykonać dodatkowe badania. Gdy refluks ma ciężką postać, a leczenie farmakologiczne zawodzi, należy rozważyć zabieg chirurgiczny.
Przyczyna bólu brzucha u dziecka może być stosunkowo błaha, ale dla rodzica dolegliwości bólowe u malucha to zwykle sygnał alarmowy. Troska o zdrowie dziecka jest całkowicie naturalna, należy jednak pamiętać, że nie każda dolegliwość stanowi zagrożenie dla życia dziecka. W większości przypadków wystarczy ustalić przyczynę bólu i zastosować się do zaleceń lekarza, by dolegliwości bólowe ustąpiły.