Oparzenia - rodzaje, pierwsza pomoc i postępowanie

Oparzenie to uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem ciepła, energii elektrycznej, promieni jonizujących oraz niektórych środków chemicznych. Stopień uszkodzenia jest uzależniony od rodzaju działającego czynnika, jego siły oraz czasu działania na tkanki. Do poważnych oparzeń szczególnie często dochodzi u małych dzieci, co wynika z dziecięcej ciekawości świata oraz niejednokrotnie z nieuwagi ich opiekunów. Duże znaczenie dla dalszych losów poszkodowanego ma właściwie udzielona pierwsza pomoc przy oparzeniach. Oparzenie - co robić? Czym smarować oparzenia? Oparzenia - pierwsza pomoc: jak powinna wyglądać?

1. Oparzenie - czym jest?

Oparzenie - co to jest? Jest to uraz skóry, błon śluzowych, a czasem również tkanek położonych głębiej (np. mięśni). To reakcja organizmu na bezpośrednie oddziaływanie czynników, o których powiemy w dalszej części artykułu.

2. Klasyfikacja oparzeń

Możemy wymienić kilka grup rodzajów oparzeń. Każda z nich opiera się na innym podłożu i pozwala osobom udzielającym pomocy zareagować we właściwy sposób oraz podjąć niezbędne działania.

Rodzaje oparzeń - podział z uwagi na czynnik:

Zobacz film: "Cyfrowe drogowskazy ze Stacją Galaxy i Samsung: część 3"

• oparzenia termiczne - powstają wskutek wysokiej temperatury substancji, która miała kontakt ze skórą (np. poparzenie wrzątkiem, oparzenie ogniem, poparzenie olejem, poparzenie parą wodną);
• oparzenia elektryczne - powstają wskutek kontaktu skóry z prądem, który przepływa przez ciało człowieka;
• oparzenia chemiczne - wywołane są przez substancje chemiczne, do których należą środki nazywane żrącymi substancjami chemicznymi (kwasy, sole metali ciężkich);
• oparzenia radiacyjne - powstają wskutek oddziaływania promieniowania UV oraz promieniowania radioaktywnego.

Oparzenia - rodzaje ze względu na rozległość oparzeń:

Poparzenia ze względu na rozległość ran dzielimy na powierzchnie ciała określane w procentach. Powierzchnia ta dzielona jest przy pomocy metody "dziewiątek", co oznacza, że każdy fragment ciała odpowiada 9 proc. tej powierzchni. Metoda "dziewiątek" wygląda następująco:

• głowa (9 proc.);
• ręce (każda po 9 proc.);
• plecy (18 proc.);
• brzuch (9 proc.);
• klatka piersiowa (9 proc.);
• nogi (każda po 9 proc.);
• krocze (1 proc.).

Dzięki temu systemowi możemy szybko określić powierzchnię oparzenia, która może być pomocna podczas kontaktu z numerem alarmowym. Szczególnie ma to zastosowanie w sytuacjach stresujących, gdy ciężko nam myśleć w sposób racjonalny, a decyzje i szacowania opieramy na wyuczonych schematach.

3. Jakie są przyczyny oparzeń?

Przyczyną oparzeń jest kontakt skóry z czynnikami zewnętrznymi, powodującymi jej uszkodzenia. Do oparzenia może dojść m.in. w wyniku:

• oparzenia wrzątkiem;
• działania środków chemicznych (zwykle oznaczonych jako środki żrące i niebezpieczne);
• działania promieni UV;
• porażenia prądem;
• porażenia piorunem.

Przy niebezpiecznej dawce wymienionych czynników białko tkankowe ulega uszkodzeniu, często całkowitemu.

4. Stopnie oparzeń

Oparzenia - stopnie? Ze względu na głębokość oparzenia wyróżniamy następujące stopnie poparzeń:

• oparzenia I stopnia – obejmują tylko naskórek, w miejscu oparzenia pojawia się zaczerwienienie i nieznaczny obrzęk, towarzyszy temu pieczenie, goi się około tygodnia bez pozostawienia śladów;
• stopień II A oparzenia – obejmuje naskórek i część skóry właściwej, pojawia się silny ból, powierzchnia skóry jest zaczerwieniona i obrzęknięta i pojawiają się na niej pęcherze wypełnione surowiczym płynem, gojenie trwa około 10-14 dni i na ogół pozostają jedynie niewielkie przebarwienia;
• stopień II B oparzenia – obejmuje naskórek i całą grubość skóry właściwej, występuje powierzchowna martwica w miejscu oparzenia, gojenie trwa około 3 tygodni, niekiedy pozostają blizny;
• oparzenia III stopnia – są to oparzenia pełnej grubości skóry, jest ona twarda, sucha, początkowo szarawa, potem żółta lub brunatna, czucie bólu jest całkowicie zniesione, gojenie pozostawia grube i twarde blizny;
• oparzenia IV stopnia – martwica lub zwęglenie tkanek położonych głębiej, jak mięśnie, ścięgna i narządy wewnętrzne.

Poparzenie 1 stopnia i poparzenie 2 stopnia określamy jako powierzchowne, poparzenie 3 oraz poparzenie 4 stopnia zaś jako głębokie.

Biorąc pod uwagę regułę dziewiątek i stopnie poparzenia wyróżniamy:

• oparzenia lekkie – wszystkie oparzenia 1 stopnia, oparzenia 2 stopnia o powierzchni poniżej 15 proc. u dorosłych i poniżej 10 proc. u dzieci, oparzenie 3 stopnia o powierzchni poniżej 5 proc. (niedotyczące twarzy, oczu, uszu, rąk, stóp i krocza);
• oparzenia średnie – oparzenia 2 stopnia o powierzchni pomiędzy 15 a 25 proc. u dorosłych oraz pomiędzy 10 a 20 proc. u dzieci, oparzenia 3 stopnia o powierzchni mniejszej niż 10 proc. oraz obejmujące poparzenie twarzy, oczy, uszu, rąk, stóp i krocza;
• oparzenia ciężkie – oparzenia 2 stopnia o powierzchni powyżej 25 proc. u dorosłych i powyżej 20 proc. u dzieci, poparzenia 3 stopnia powyżej 10 proc. - poparzona twarz, szyja, stopy, dłonie, krocze, a także oparzenia okrężne; poza tym zalicza się tu oparzenia wziewne, elektryczne, chemiczne oraz powikłane innymi ciężkimi urazami i chorobami współistniejącymi.

5. Objawy oparzeń

Jakie są objawy oparzenia? Poza zmianami miejscowymi oparzenia prowadzą także do ogólnoustrojowych zaburzeń, np. do wstrząsów. Może dojść do tzw. choroby oparzeniowej, spowodowanej takimi czynnikami, jak:

• utrata osocza krwi;
• ból;
• zatrucie organizmu poprzez wchłaniane produkty rozpadu białka tkankowego.

Stopień nasilenia zmian choroby oparzeniowej jest proporcjonalny do powierzchni ciała, która uległa oparzeniu. Im większą powierzchnię ciała dotknęło poparzenie, tym w większym stopniu płyn ucieka z krwi razem z białkiem do obrzękniętych tkanek i pęcherzy.

Ocena rozległości oparzenia dokonywana jest m.in. na podstawie tablicy Berkowa, wspomnianej wyżej "reguły dziewięciu" oraz "reguły dłoni" (przyjmuje się, że powierzchnia ręki osoby poparzonej odpowiada 1 proc. powierzchni jego ciała - ta reguła nie ma zastosowania u dzieci).

Oparzenia, które pokrywają ponad połowę powierzchni ciała, stanowią poważne zagrożenie dla życia.

6. Jak rozpoznać oparzenie?

Objawy oparzenia 1 stopnia to:

• mocno zarumieniona poparzona skóra, bolesna i piekąca przy dotyku;
• obrzęk w miejscu oparzenia;
• po 2-3 dniach silne swędzenie.

Oparzenie drugiego stopnia to:

• oparzenia II stopnia powierzchowne - obejmują naskórek oraz część skóry właściwej - towarzyszy mu zaczerwienienie i obrzęk, pojawiają się również pęcherze wypełnione surowiczym płynem; pokrywę tworzy martwy naskórek, unoszący się do góry pod wpływem zbierającego się pod nim płynu tkankowego; oparzenia tego stopnia są bardzo bolesne;
• oparzenia II stopnia głębokie - obejmują naskórek i pełną grubość skóry właściwej; występuje biało zabarwiona skóra z czerwonymi punktami w okolicy mieszków włosowych; w tym przypadku dochodzi do uszkodzenia zakończeń nerwowych, co zmniejsza bolesność.

Oparzenie trzeciego stopnia obejmują całą grubość skóry właściwej razem z naczyniami, nerwami skórnymi i podskórną tkanką tłuszczową. Trzeci stopień oparzenia - skóra ma zabarwienie brunatne lub perłowo-białe, jest wysuszona i twarda, występuje nieznaczna bolesność; z okolicy objętej oparzeniem łatwo można usunąć włosy.

Oparzenie czwartego stopnia obejmują mięśnie, kości i ścięgna, w najcięższych przypadkach występuje zwęglenie oparzonej części ciała, pojawia się nieznaczna bolesność.

7. Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z oparzeniem?

Oparzenia - pierwsza pomoc w przypadku oparzeń? Jakie jest postępowanie przy oparzeniu? Podczas udzielania pierwszej pomocy oparzonemu zawsze należy pamiętać o zapewnieniu sobie bezpieczeństwa: pamiętajmy, by odciąć źródło energii i zaopatrywać chorego w bezpiecznym miejscu.

Należy chłodzić ranę wodą przez co najmniej 15 minut i zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem (w przypadku oparzenia nie należy stosować substancji natłuszczających). Pamiętajmy, by jak najszybciej usunąć z poparzonych kończyn odzież i biżuterię, ponieważ w wyniku urazu dochodzi do szybko narastającego obrzęku.

Oparzenie wrzątkiem - co robić? Co na oparzenia wrzątkiem (np. oparzenie herbatą)? W przypadku wszystkich oparzeń termicznych należy również jak najszybciej schłodzić poparzone miejsce pod strumieniem chłodnej wody.

Co zrobić z bąblem po oparzeniu? Jeśli mamy do czynienia z oparzeniem 2 stopnia i na skórze pojawiły się bąble z płynem surowiczym, nie powinniśmy ich przekłuwać. Chronią one przed zakażeniem, jako naturalny kompres.

W przypadku ciężkich oparzeń, gdy chory stracił przytomność i zachodzi ryzyko oparzenia dróg oddechowych, powinniśmy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.

Jeśli osoba poparzona płonie, należy ją położyć i unieruchomić, ponieważ ruch wznieca płomień, a następnie gasić kocem, oblać wodą lub toczyć po podłożu. Pierwsza pomoc ma ogromny wpływ na rokowanie i przebieg leczenia. Szczególnie chłodzenie rany po oparzeniu w pierwszych kilkunastu minutach po urazie ma wpływ na dalsze gojenie.

Wskutek chłodzenia wodą zmniejsza się energia cieplna poparzonego miejsca, co zabezpiecza ranę przed jej pogłębieniem. Wpływ na proces leczenia ma wiek chorego i ewentualne schorzenia współistniejące.

8. Czy wszystkie oparzenia wymagają interwencji medycznej?

Oparzenie 1 stopnia - leczenie? W lekkich oparzeniach (np. powierzchowne oparzenia ręki lub oparzenia palca) zazwyczaj nie jest potrzebna pomoc lekarska, ponieważ tego rodzaju oparzenia skóry goją się samoistnie.

Oparzenia średnie i ciężkie mogą mieć dużo bardziej dramatyczny przebieg. Przede wszystkim powinniśmy wezwać pomoc, odizolować poszkodowanego od źródła urazu, następnie ocenić stan oparzonego i w razie potrzeby prowadzić zabiegi resuscytacyjne.

9. Leczenie oparzeń

Jak leczyć oparzenia? Leczenie w szpitalu polega przede wszystkim na dalszym zabezpieczeniu funkcji życiowych, podaniu środków przeciwbólowych oraz zapobieganiu wystąpienia choroby oparzeniowej w postaci wstrząsu i niewydolności wielonarządowej, oraz zakażenia ran i rozwoju sepsy.

Do wstrząsu hipowolemicznego prowadzi masywna utrata wody i elektrolitów przez oparzone powierzchnie. Zapobieganie polega na przetaczaniu w krótkim czasie dużej ilości płynów według tak zwanej reguły Parkland.

Oparzenie - jak leczyć? Jednocześnie zapobiegamy zakażeniu ran, stosując profilaktyczną antybiotykoterapię.

Miejscowe leczenie oparzeń w szpitalu polega natomiast na przemyciu ran solą fizjologiczną, chirurgicznym ich opracowaniu, zastosowaniu miejscowym środków przeciwbakteryjnych, jak roztwór azotanu srebra, sól srebrowa sulfadiazyny czy związki jodu w celu zapobiegania zakażeniom, a następnie przykryciu oparzeń jałowym opatrunkiem.

Takie opatrunki należy często zmieniać. Zmiany martwicze powinny zostać usunięte, a duże ubytki pokrywa się przeszczepem skóry. Czasami także w procesie gojenia dochodzi do powstania dużych, przerośniętych blizn, które utrudniają ruchy w stawach i prowadzą do powstania przykurczy. Aby temu zapobiegać, należy możliwie wcześnie rozpoczynać rehabilitację ruchową chorych po oparzeniach.

10. Jakie mogą być powikłania związane z oparzeniami?

Oparzenia mogą prowadzić do różnych powikłań w zależności od stopnia ciężkości oparzenia oraz od tego, jak szybko i odpowiednio zostaną one zabezpieczone i leczone.

Oto niektóre z potencjalnych powikłań związanych z oparzeniami:

• infekcje - oparzenia niszczą barierę ochronną skóry, co może prowadzić do łatwiejszego przenikania drobnoustrojów i zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych;
• blizny - rany po oparzeniach mogą goić się w sposób nieprawidłowy, prowadząc do powstania blizn, które mogą być bolesne, ograniczać ruchomość i estetycznie nieakceptowalne;
• obrzęk - uszkodzenie naczyń krwionośnych może prowadzić do obrzęku w okolicy oparzenia, co może utrudniać przepływ krwi i limfy, a także wpływać na proces gojenia się;
• hipotermia - oparzenie uszkadza funkcję izolacyjną skóry, co może prowadzić do utraty ciepła organizmu i wystąpienia hipotermii, szczególnie w przypadku poważnych oparzeń;
• zaburzenia elektrolitowe - duże oparzenia mogą prowadzić do utraty płynów i elektrolitów, co może wpłynąć na równowagę elektrolitową organizmu i prowadzić do zaburzeń metabolicznych;
• skurcze mięśniowe - oparzenia głębokie mogą spowodować utratę elastyczności tkanek, co może prowadzić do bolesnych skurczów mięśniowych;
• zaburzenia oddychania- oparzenia w okolicach twarzy i dróg oddechowych mogą prowadzić do obrzęku dróg oddechowych, co może prowadzić do trudności w oddychaniu;
• niewydolność narządowa - w przypadku poważnych oparzeń może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych, takich jak nerki, serce czy wątroba, co może prowadzić do niewydolności wielonarządowej;
• skurcze bliznowcowe - w przypadku poważnych oparzeń, zwłaszcza oparzeń trzeciego stopnia, mogą pojawić się skurcze bliznowcowe, które mogą prowadzić do deformacji tkanek i ograniczenia ruchomości;
• psychologiczne skutki - oparzenie skóry może wywołać silny stres, depresję, lęki i inne skutki psychologiczne, zwłaszcza jeśli zmieniają one wygląd i funkcje ciała.

11. Jak dbać o skórę po oparzeniu?

Co na oparzenia? Dbanie o skórę po oparzeniu jest bardzo ważne dla prawidłowego procesu gojenia się i zmniejszenia ryzyka powikłań. Jak złagodzić ból po oparzeniu wrzątkiem lub inną substancją? Czym złagodzić oparzenia? Oto kilka wskazówek, co na oparzenie będzie skuteczne:

• chłodzenie - natychmiast po oparzeniu chłodź oparzoną skórę przez około 10-20 minut pod zimną, lecz nie lodowatą, wodą; unikaj stosowania lodu bezpośrednio na skórę, ponieważ może to spowodować dodatkowe uszkodzenia;
• czystość - zachowuj czystość obszaru oparzenia, aby uniknąć infekcji; myj delikatnie skórę za pomocą łagodnego mydła i wody, unikając pocierania lub tarcia;
• maści i kremy - stosuj na oparzenie odpowiednie maści lub kremy przepisane przez lekarza; unikaj stosowania tłustych kremów, które mogą zatkać pory - to nie jest dobry sposób na oparzenie;
• unikaj tarcia i ucisku - nie drap, nie ścieraj i nie uciskaj obszaru oparzenia; zachowaj delikatność, aby nie pogorszyć stanu skóry;
• ochrona przed słońcem - oparzona skóra jest bardziej wrażliwa na promieniowanie UV, unikaj zatem ekspozycji na słońce i stosuj kremy z filtrem UV, aby chronić skórę;
• zapewnij nawilżenie - używaj bezzapachowych kremów nawilżających, aby utrzymać wilgotność skóry, unikaj substancji drażniących;
• odpowiednia odzież - ubieraj się w luźne i miękkie ubrania, które nie będą ocierać się o oparzoną skórę;
• unikaj alkoholu i nikotyny - alkohol i nikotyna mogą opóźnić proces gojenia się skóry, należy ich unikać;
• pij dużo płynów - pamiętaj o nawadnianiu, aby wspomagać proces regeneracji skóry;
• zachowuj spokój - oparzenia mogą być bolesne i stresujące, ale staraj się unikać nadmiernego stresu, który może utrudnić proces gojenia się;
• zadbaj o regularne wizyty u lekarza - jeśli oparzenie jest poważne lub pojawiają się jakiekolwiek komplikacje, regularnie odwiedzaj lekarza, aby monitorować stan skóry i dostosowywać leczenie.