Promieniowanie UV. Czym jest, jakie ma zastosowanie?
Promieniowanie UV to niewidoczne promieniowanie elektromagnetyczne. Długotrwała ekspozycja na ten rodzaj promieniowania może doprowadzić do m.in. utraty wzroku, zapalenia rogówki i zaćmy. Zagadnienie to może pojawić się na egzaminie ósmoklasisty lub maturalnym. Sprawdź, co powinieneś wiedzieć na temat promieniowania UV.
1. Czym jest promieniowanie UV?
Promieniowanie UV (ultrafiolet, nadfiolet, promieniowanie nadfioletowe) to niewidzialne promieniowanie elektromagnetyczne. Długość fali ultrafioletu wynosi od 100 nm do 400 nm.
Fale ultrafioletu są krótsze od promieniowania widzialnego i dłuższe od fal rentgenowskich. Odkryte zostały niezależnie przez dwóch naukowców: brytyjskiego chemika Williama Hyde'a Wollastona i niemieckiego fizyka Johanna Wilhelma Rittera, w 1801 roku.
Termin "ultrafiolet" utworzono z łacińskiego słowa "ultra" (dalej, więcej, ponad, poza) i "fiolet" (barwa o najmniejszej długości fali w świetle widzialnym).
Promieniowanie UV dzieli się na 3 rodzaje:
- promieniowanie UVA;
- promieniowanie UVB;
- promieniowanie UVC.
Różnicę pomiędzy poszczególnymi rodzajami promieni ultrafioletowych stanowi rozmiar fali oraz sposób, w jaki działają na naszą skórę.
1.1. Promieniowanie UVA
Ultrafiolet tego rodzaju ma największą długość fali i stanowi 95 proc. promieniowania UV docierającego na Ziemię. Przedostaje się najgłębiej do warstw naszej skóry, co prowadzi do jej starzenia i marszczenia się. Ten rodzaj promieniowania dominuje przez cały rok, dlatego warto chronić skórę oraz oczy nie tylko w lecie.
Promieniowanie UVA emitują również lampy w solariach.
1.2. Promieniowanie UVB
Ten rodzaj ultrafioletu ma największy wpływ na zdrowie człowieka. Stanowi 5 proc. promieni UV, które docierają do Ziemi. Przybiera różne natężenie zależnie od pory dnia, najsilniejsze jest w okresie letnim, w godzinach 10 - 15, głównie w bezchmurne dni.
Nadmierna ekspozycja na ten rodzaj promieniowania może doprowadzić do oparzeń słonecznych, zaczerwienienia, a także chorób nowotworowych.
1.3. Promieniowanie UVC
Promieniowanie to ma najmniejszą długość fali, przez co nie przedostaje się przez strefę atmosferyczną i nie ma w związku z tym większego wpływu na zdrowie człowieka.
2. Jakie jest zastosowanie ultrafioletu?
Promieniowanie ultrafioletowe znalazło szerokie zastosowanie w wielu różnych dziedzinach. Ultrafiolet wykorzystywany jest m.in.:
- podczas zabezpieczania banknotów;
- podczas oględzin miejsca zbrodni;
- do badania substancji organicznych;
- do zwalczania bakterii (lampy bakteriobójcze);
- w solarium;
- w kosmetyce jako utwardzacz lakierów hybrydowych i żelowych.
3. Wpływ ultrafioletu na człowieka
Promieniowanie ultrafioletowe, wbrew powszechnej opinii nie jest jedynie szkodliwe dla człowieka. Jedną z zalet ultrafioletu jest to, że promienie te stymulują produkcję witaminy D3, która opowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, utrzymanie zdrowych kości i zębów, a także pracę mięśni.
Promienie UV mogą być pomocne w leczeniu m.in. trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry.
Zbyt wysokie dawki ultrafioletu mają jednak negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Powodują:
- zbyt szybkie starzenie się tkanek skóry;
- zmiany skórne (pieprzyki, rogowacenie), które mogą prowadzić do rozwoju czerniaka;
- zaćmę;
- mutację w DNA;
- oparzenia słoneczne.
Warto zatem zabezpieczać się przed szkodliwymi skutkami promieniowania UV nosząc nakrycia głowy, okulary przeciwsłoneczne i unikając ekspozycji na promieniowanie w godzinach między 10 a 15.
4. Co to jest indeks UV?
Z uwagi na szkodliwość promieniowania UV wprowadzono międzynarodowy standard pomiaru ultrafioletu - indeks UV.
Skala indeksu UV mieści się między 0 a 16, jednak w Polsce i na świecie nie spotyka się wartości powyżej 11. Przedstawia się następująco:
- 0 - 2 - kolor zielony: brak zagrożeń dla zdrowia człowieka;
- 3 - 5 - kolor żółty: średnie zagrożenie w czasie dłuższego przebywania na słońcu;
- 6 - 7 - kolor pomarańczowy: wysokie i bardzo wysokie zagrożenie w czasie dłuższego przebywania na słońcu;
- 8 - 10 - kolor czerwony: bardzo wysokie zagrożenie w czasie przebywania na słońcu;
- pow. 11 - kolor fioletowy: ekstremalne zagrożenie w czasie przebywania na słońcu.
