Lunatykowanie u dzieci – powody, objawy, zagrożenia i leczenie
Lunatykowanie u dzieci, inaczej sennowłództwo lub somnambulizm, jest łagodną parasomnią o charakterze przejściowym. To dość częste zjawisko najczęściej przemijające z wiekiem, które polega na wykonywaniu różnych czynności przez dziecko podczas snu. Jakie są przyczyny lunatykowania? Jakie się z nim wiążą zagrożenia? Jak postępować, by im zapobiegać?
1. Co to jest lunatykowanie u dzieci?
Lunatykowanie u dzieci jest dość powszechnym zjawiskiem, które dotyczy od kilkunastu do nawet kilkadziesiąt procent osób niepełnoletnich (w zależności od źródeł). To zaburzenie charakterystyczne dla wieku rozwojowego, z tendencją do ustępowania w wieku dorosłym. Lunatykuje nie więcej niż 5 procent osób dorosłych.
Czym jest lunatyzm? Somnambulizm (sennowłóctwo) jest parasomnią występującą w śnie głębokim. Jego istotą jest opuszczanie łóżka i chodzenie bądź podejmowanie różnych złożonych czynności bez przerywania snu, w stanie braku lub ograniczonej świadomości.
2. Przyczyny lunatykowania u dzieci
Co powoduje lunatykowanie u dzieci? Sennowłóctwo jest uwarunkowane genetycznie, niemniej duże znaczenie mają różne czynniki środowiskowe. Na występowanie zjawiska może wpłynąć na przykład:
- lęk separacyjny,
- wysoki poziom stresu podczas dnia,
- spanie w nowym otoczeniu, nieregularne ramy snu,
- gorączka,
- spożycie zbyt obfitego i ciężkostrawnego posiłku przed snem,
- picie napojów z kofeiną,
- hałas w sypialni,
- intensywny wysiłek fizyczny wykonywany bezpośrednio przed snem.
Duże znaczenie mają również czynniki fizjologiczne, takie jak przepełniony pęcherz moczowy oraz różne substancje, oraz leki (np. propranolol paroksetyna, lit, olanzapina, bupropion, kwetiapina, zolpidem, wodzian chloralu, dezypramina, topiramat).
3. Objawy lunatykowania u dzieci
Lunatykowanie u dzieci może pojawiać się już we wczesnym dzieciństwie (zdarza się, że już nawet roczne dziecko lunatykuje), zwykle jednak początek sennowłóctwa przypada na okres przedszkola i pierwszych klas szkoły podstawowej (stąd dość typowe jest lunatykowanie u 8-latka czy 7-latka).
Szczytowy czas występowania przypada na okres dojrzewania (stąd częsty problem, taki jak lunatykowanie u 12-latka czy 14-latka). Z czasem częstotliwość nocnych epizodów somnambulizmu się zmniejsza.
Objawy lunatykowania są różne. Zwykle dziecko wybudza się po 2-3 godzinach od zaśnięcia, siada na łóżku, wstaje, chodzi po mieszkaniu, mówi i rozmawia, bawi się zabawkami, przegląda książki, czegoś szuka, ubiera się bądź rozbiera, a nawet przygotowuje jedzenie bądź coś je. Zdarza się, że otwiera szafę lub drzwi wejściowe, wdrapuje się na meble i parapety, a nawet oddaje mocz w przypadkowych miejscach.
Zwykle lunatykujące dziecko ma otwarte oczy, jednak jego twarz jest bez wyrazu. Sprawia wrażenie nieobecnego, nie reaguje na słowa, dotyk potyka się o przedmioty. Epizody zwykle trwają kilkanaście minut. Próby wybudzenia mogą wywołać agresję, krzyk. Wybudzone dziecko jest zdezorientowane, nic nie pamięta.
Co robić, gdy dziecko lunatykuje? Najlepiej go nie budzić i zaprowadzić do łóżka. Najważniejsze jest, by zachować spokój oraz starać się kontrolować sytuację.
4. Lunatykowanie u dzieci – zagrożenia
Jakie są potencjalne zagrożenia związane z lunatykowaniem u dzieci? Okazuje się, że choć somnambulizm jest łagodną parasomnią, może mieć poważne konsekwencje.
Przede wszystkim są to zaburzenia w zakresie nocnego wypoczynku, co przekłada się na samopoczucie oraz nadmierną senność w ciągu dnia. Lunatykowanie oznacza także ryzyko przypadkowych urazów, a także zachowań ryzykownych i niebezpiecznych (np. opuszczanie mieszkania, gotowanie, wchodzenie na parapet, niszczenie przedmiotów, a nawet próby samobójcze).
5. Leczenie lunatykowania u dzieci
Postępowanie w somnambulizmie zależy od częstości i nasilenia objawów. Bardzo ważne jest zabezpieczenie sypialni dziecka. Dobrze, by spało na niskim łóżku, a na podłodze nie leżały przedmioty, o które młody człowiek może się przewrócić. Konieczne jest blokowanie drzwi i okien, uniemożliwienie swobodnego dostępu do kuchenki, piekarnika i innych potencjalnie niebezpiecznych urządzeń.
Jak zapobiegać lunatykowaniu u dzieci? Kluczowe jest przestrzeganie higieny snu (np. chodzenie spać o stałej porze), a i opróżnianie pęcherza przed położeniem się do łóżka. Gdy epizody sennowłóctwa są częste, specjaliści proponują, by wybudzać dziecko na kwadrans przed typową godziną wystąpienia epizodu i utrzymanie go w stanie czuwania przez 5 minut.
Z uwagi na przejściowy charakter problemu, brak udokumentowanej skuteczności leków oraz ich wysoki potencjał uzależniający leczenie farmakologiczne u dzieci jest stosowane bardzo rzadko.
