Metoda Bobath
Metoda NDT-Bobath powstała w Londynie w latach 40. XX wieku. Jej autorem jest małżeństwo – fizjoterapeutka Berta i neurolog Karel Bobath. Metoda NDT-Bobath to rodzaj fizjoterapii, stosowanej z powodzeniem u wcześniaków, niemowląt, dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, genetycznymi i ortopedycznymi oraz prezentującymi opóźnienia rozwojowe. Metodę NDT-Bobath dla niemowląt opracowały fizjoterapeutka Mary Quinton i lekarka Elsbeth Koeng. Metodę doskonalono równocześnie z nowymi osiągnięciami w zakresie medycyny, głównie w zakresie neurofizjologii, i obecnie stosuje się ją na całym świecie, także w odniesieniu do ludzi starszych, np. po udarze mózgu, którzy wykazują zaburzenia motoryczne. Na czym dokładnie polega rehabilitacja metodą Bobath?
1. Usprawnianie dzieci metodą NDT-Bobath
Rehabilitacja dzieci metodą Bobath ma pomóc chorym maluchom we wszechstronnym rozwoju i osiągnięciu niezależności na tyle, na ile pozwala istniejące uszkodzenie centralnego układu nerwowego (CUN). Metoda Bobath wyrosła z analizy terapii dzieci z porażeniem mózgowym. Rozwój niemowląt z dziecięcym porażeniem mózgowym przebiega inaczej niż rozwój dzieci zdrowych. Czym charakteryzuje się rozwój ruchowy u maluszków z zaburzeniami w OUN?
- Odmiennymi od prawidłowych doświadczeniami czuciowo-ruchowymi, co wpływa na nieprawidłowe odczuwanie własnego ciała i nieprawidłowe reakcje ruchowe dzieci.
- Brakiem rozwoju reakcji równowagi i prostowania.
- Zaburzeniami w zakresie napięcia mięśniowego, np. hipertonia i hipotonia.
- Zaburzeniami w zakresie kontroli głowy i tułowia.
- Nieprawidłowymi ruchami kończyn.
- Dominowaniem wzorców zgięciowych i wyprostnych.
- Upośledzeniem ruchów rotacyjnych.
- Zaburzeniami w rozwoju umiejętności chwytnych (manipulacji) oraz w zakresie lokomocji.
W jaki sposób usprawniać dzieci za pomocą metody NDT-Bobath? Oto główne zasady:
- normalizowanie tonusu mięśniowego poprzez zastosowanie odpowiednich technik już od pierwszych miesięcy życia dziecka, np. poprzez nacisk i ciąg, obciążanie i opór, zatrzymywanie ruchu w wybranej jego fazie, utrzymywanie osiągniętej pozycji przez jakiś czas, poklepywanie określonych obszarów ciała, głaskanie, potrząsanie kończynami, wahadłowe ruchy tułowia i kończyn itp.;
- hamowanie nieprawidłowych odruchów;
- wyzwalanie ruchów w formie jak najbardziej zbliżonej do ruchów prawidłowych poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych – głowy, szyi, obręczy barkowej i miednicznej;
- utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.
Trzeba pamiętać, że terapeuta ma ćwiczyć całe ciało dziecka, a nie tylko poruszać wybranymi kończynami. Praca z całym ciałem pozwala dynamicznie aktywizować niemowlę. Każdy ruch powinien być odpowiednio przygotowany i połączony z przemieszczaniem środka ciężkości i ciężaru ciała. Tempo, rodzaj i rytm ćwiczeń ustala się indywidualnie dla każdego dziecka. Maluch podczas rehabilitacji metodą Bobath nie powinien płakać, gdyż płacz minimalizuje skuteczność leczenia. Za dobór ćwiczeń i szkolenie rodziców w zakresie stymulacji chorego dziecka odpowiada doświadczony i wykwalifikowany fizjoterapeuta. Terapia metodą Bobath jest kontynuowana w warunkach domowych. Ćwiczenia można wykonywać podczas karmienia dziecka, zabiegów pielęgnacyjnych, noszenia na rękach czy podczas zabawy. Usprawnianie ma na celu rozwijać odruchy fizjologiczne na danym etapie, a hamować odruchy patologiczne.
Ćwiczenia wprowadzane według metody NDT-Bobath odznaczają się następstwem rozwojowym. Poruszanie danymi obszarami ciała dziecka wywołuje ruchy kończyn i umożliwia przejście malucha z jednej pozycji w drugą. W ten sposób dziecko uczy się samodzielnego kontrolowania odruchów postawy, ponieważ stymulowanie w jednej ze sfer pozostawia swobodę dla ruchów czynnych w innych sferach, dlatego ruchy dziecka nie są całkowicie bierne. Ponadto, warto, by ćwiczeniom ruchowym towarzyszyło ich słowne określanie i nazywanie wykonywanych czynności, co stanowi dodatkowo poglądową naukę mowy. Najlepiej, by terapia za pomocą metody Bobath rozpoczęła się przed 6. miesiącem życia dziecka. Terapia NDT-Bobath nie stanowi sztywnej koncepcji czy teorii, ale nastawiona jest na ciągłe modyfikowanie oddziaływań terapeutycznych, by w jak największym stopniu pomóc pacjentom z zaburzeniami neurologicznymi.