Rehabilitacja dziecka

Na czym polega rehabilitacja dziecka? Rehabilitacja to proces medyczno-społeczny, który ma zmierzać do poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rehabilitacja polega na kompleksowych zabiegach wobec osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie, które służą przywróceniu pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej oraz psychicznej, zdolności do pracy i do brania czynnego udziału w życiu społecznym. Głównym celem rehabilitacji jest zawsze kompensowanie albo odtworzenie funkcji utraconych lub tych w ogóle niewykształconych. Rezultaty rehabilitacji stanowią wypadkową zaangażowania i pracy osoby niepełnosprawnej, działań terapeuty i czynnego udziału rodziny (najczęściej rodziców chorego dziecka) w procesie usprawniania. Rehabilitacja może mieć charakter medyczny, społeczny i zawodowy. Najbardziej popularne metody rehabilitacji dzieci, to: NDT-Bobath, metoda Vojty i metoda Petö. Na czym polega każda z tych metod?

1. Metoda NDT-Bobath

Metoda NDT-Bobath została zapoczątkowana w Londynie w latach 40. przez małżeństwo – fizjoterapeutkę Bertę Bobath i neurologa Karela Bobatha. Metoda ta powstała w oparciu o obserwację przebiegu rozwoju ruchowego dzieci oraz w odniesieniu do osiągnięć medycznych w dziedzinie neurofizjologii. Metoda NDT-Bobath ma pomagać we wszechstronnym rozwoju dziecka w taki sposób, by w przyszłości mogło być na tyle niezależne w życiu i na tyle wykorzystywało swój potencjał oraz możliwości, na ile oczywiście umożliwia mu to istniejące uszkodzenie OUN. Bazą do stworzenia usprawniania metodą NDT-Bobath była teza, iż rozwój dziecka z dysfunkcją OUN (np. z mózgowym porażeniem dziecięcym) przebiega inaczej niż rozwój zdrowych dzieci. Doświadczenia ruchowo-czuciowe niepełnosprawnego szkraba są odmienne, co skutkuje zaburzeniami w odczuwaniu swojego ciała i w zdolnościach wykonywania precyzyjnych ruchów. Zwykle reakcje równowagi i prostowania nie są wykształcone. Zaburzenia w zakresie napięcia mięśniowego powodują, że u chorego dziecka powstają nieprawidłowe wzorce ruchowe. Dziecko nie potrafi kontrolować mięśni głowy i tułowia. Później rozwijają się nieprawidłowe ruchy w dystalnych częściach ciała. Rozwój ruchów rotacyjnych jest znacznie upośledzony, dominują reakcje zginania i wyprostowywania. Jakie zasady obowiązują w metodzie NDT-Bobath?

• Oddziaływanie na napięcie mięśniowe – obniżanie hipertonii, podwyższenie hipotonii.
• Hamowanie ruchów nieprawidłowych i utrwalanie prawidłowych albo najbardziej podobnych do prawidłowych wzorców ruchowych poprzez wyprowadzanie ruchów z punktów kontroli ruchu (np. głowa, obręcz barkowa, obręcz miednicowa).
• Utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych przez pacjenta w codziennych czynnościach.
• Ćwiczenie całego ciała dziecka, a nie tylko poruszanie kończynami.
• Dynamiczne aktywizowanie dziecka poprzez dostarczanie odpowiednich doznań zmysłowych oraz ruchowych.
• Ćwiczenia nie powinny być zbyt dużym wysiłkiem ani stresem dla usprawnianego dziecka.
• Każde ćwiczenie ruchowe łączy się z przemieszczaniem środka ciężkości i ciężaru ciała.

Zobacz film: "Jak przewijać niemowlę?"

Rodzaj, rytm i tempo ćwiczeń dobiera się indywidualnie do każdego pacjenta. Dziecko powinno mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i współpracy w trakcie rehabilitacji. Metoda NDT-Bobath jest szczególnie przydatna w leczeniu małych dzieci i niemowląt.

2. Metoda Vojty

Terapia metodą Vojty znajduje zastosowanie w rehabilitacji noworodków, dzieci, młodzieży i osób dorosłych. W jakich chorobach stosuje się metodę Vojty? Między innymi w:

• mózgowym porażeniu dziecięcym,
• zaburzeniach koordynacji ruchowej,
• bólach i skrzywieniach kręgosłupa, np. skoliozach,
• dysplazjach,
• zwichnięciach stawów biodrowych.

Pojęciem centralnym w terapii metodą Vojty są wrodzone wzorce ruchowe – zakodowane genetycznie i dostępne w każdym wieku. W metodzie tej nie ćwiczy się pojedynczych funkcji, np. raczkowania, chodzenia czy chwytania, ale przygotowuje się bazę wzorców ruchowych, z których można korzystać. Podstawowe wzorce ruchowe, według prof. Vojty, to wzorzec odruchowego pełzania i wzorzec odruchowego obrotu. Każdy wzorzec ruchowy można uaktywniać poprzez oddziaływanie na konkretne strefy stymulacji, wyzwalające dane wzorce ruchowe i odpowiednią pracę mięśni. Terapię Vojty dostosowuje się indywidualnie do każdego pacjenta i czynionych przez niego postępów. Najlepiej przeprowadzać rehabilitację metodą Vojty cztery razy dziennie od 5 do 20 minut. Dzięki tej metodzie pacjent ma szansę uzyskać poprawę w zakresie postawy, ruchu i percepcji. Niestety, metoda Vojty nie może być stosowana w przypadku ostrych stanów zapalnych z gorączką, łamliwości kości, niektórych chorób serca i mięśni oraz w ciąży.

3. Metoda Petö

Metoda Petö jest inaczej określana jako metoda Nauczania Kierowanego. Autorem tej metody jest węgierski pedagog i lekarz – Andreas Petö, który zastosował swój sposób „rehabilitacji” po raz pierwszy w 1947 roku. Metoda Petö służy usprawnianiu dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Co wyróżnia tę metodę? Łączy ona usprawnianie medyczne, psychopedagogiczne i społeczne w jedną całość. Metoda Petö to zintegrowane oddziaływanie edukacyjne na dziecko niepełnosprawne w zakresie polepszenia jego:

• funkcji neuromotorycznej (motoryki dużej – przemieszczanie się, motoryki małej – czynności manualne; kontrola postawy, lokomocja, odczuwanie własnego ciała),
• aktywności życia codziennego (czynności samoobsługowe, koordynacja wzrokowo-ruchowo-słuchowo-czuciowa),
• intelektu (nauka szkolna, orientacja w czasie i przestrzeni, rysowanie, pisanie, czytanie),
• komunikacji i socjalizacji (mowa, komunikacja niewerbalna, życie emocjonalne, rozwój osobowości i kontaktów społecznych).

Bardzo ważne w metodzie Petö jest prowadzenie rehabilitowanych dzieci cały czas przez te same osoby, zwane przewodnikami lub konduktorami. Najwięcej czasu poświęca się nauce czynności samoobsługowych, tak by w dorosłym życiu można było się samodzielnie ubrać, umyć, zjeść, załatwić swoje potrzeby fizjologiczne. Metoda Petö wpływa na kształtowanie się u dziecka wysokiego poczucia własnej wartości i daje siłę do walki z przeciwnościami losu oraz własnymi ograniczeniami.