Znieczulenie zewnątrzoponowe. Kiedy można je podać ciężarnej?
Jeśli kobieta zdecyduje się na korzystanie ze znieczulenia zewnątrzoponowego od samego początku porodu, musi poczekać aż rozwarcie szyjki macicy osiągnie 2-3 cm. Wcześniejsze podanie leku znieczulającego mogłoby wstrzymać akcję porodową. Kobieta może otrzymać znieczulenie także podczas porodu, jednak gdy rozwarcie szyjki jest duże, 7-8 cm, lekarz może je odradzać.
1. Przeciwskazania do znieczulenia zewnątrzoponowego
Znieczulenie zewnątrzoponowe (epidural) może nie być podane, jeśli:
- kobieta przyjmuje określone leki, które mogą wchodzić w reakcję ze znieczuleniem, np. środki rozrzedzające krew,
- pojawiają się nieprawidłowości w morfologii,
- lekarz nie może znaleźć odpowiedniego miejsca do wykonania wkłucia – może być to spowodowane wagą pacjentki lub nieprawidłową budową kręgosłupa,
- pacjentka obficie krwawi lub jest w szoku,
- kobieta cierpi z powody stanu zapalnego kręgosłupa – znieczulenie nie powinno być wtedy podawane, ponieważ może przyczynić się do rozprzestrzenienia infekcji,
- nie ma anestezjologa, który mógłby podać znieczulenie,
- szpital wprowadza pewne restrykcje odnośnie podawania znieczulenia – np. nie jest ono podawane, jeśli rozwarcie nie będzie odpowiednio szerokie.
2. Znieczulenie zewnątrzoponowe - poród
Znieczulenie zewnątrzoponowe podaje anestezjolog. Pacjentka siada na krawędzi łóżka i pochyla się mocno lub leży na boku, przyciągając głowę do kolan. Może być to niewygodne z powodu wystającego brzucha. Kobieta nie powinna poruszać się w trakcie podawania leku.
Anestezjolog następnie oczyszcza skórę w miejscu wkłucia specjalnym środkiem, podaje miejscowy środek znieczulający i umieszcza igłę w przestrzeni zewnątrzoponowej kręgosłupa. Lekarz wykonuje test, by upewnić się, że igła jest w prawidłowym miejscu.
Następnie wprowadza przez igłę cewnik, przez który podawany jest środek znieczulający. Zaczyna on działać po 10-15 minutach. Jedna dawka leku uśmierza ból na ok. 2 godziny. Cewnik pozostaje w kręgosłupie, można przez niego podawać kolejne dawki leku, przykleja się go plastrem.
Większość kobiet odczuwa wkłucie igły jako pewien nacisk lub pchnięcie. Zdarza się, że igła może dotknąć nerwu – wtedy może dojść do podrygiwania nogi lub gwałtownego odczucia bólu przez kobietę. Nie oznacza to jednak, że doszło do paraliżu.
Po otrzymaniu leku kobieta powinna pozostać w odpowiedniej pozycji przez jakiś czas, aby lek się rozprzestrzenił zgodnie z grawitacją. Ciśnienie krwi kobiety jest sprawdzane co jakiś czas, kontynuowane jest monitorowanie płodu. Kiedy pojawia się drętwienie, może zostać założony kolejny cewnik – kobieta nie może korzystać z łazienki.
Do wykonania znieczulenia zewnątrzoponowego stosuje się różne środki. Niektóre z nich powodują silne drętwienie, inne zmniejszają ból o drobinę, nawet pozwalają kobiecie chodzić.
Kobiety różnie reagują na znieczulenie. Niektóre odczuwają tylko lekką ulgę, inne całkowitą lub połowiczną. Czasami kobiety są nawet w stanie zasnąć po otrzymaniu znieczulenia. Niektóre czują ból przy podawaniu miejscowych środków znieczulających, ale nie czują bólu porodowego.
Środki znieczulające podawane są w taki sposób, aby pod koniec porodu działanie leku słabło. Kobieta będzie mogła wtedy odczuwać skurcze parte i wspomagać poród.
Zdarza się, że znieczulenie zewnątrzoponowe nie działa, i to z wielu przyczyn. Wiele kobiet decyduje się wtedy na skorzystanie ze środków znieczulających podawanych dożylnie. Mogą też wtedy pomóc niefarmakologiczne sposoby na zmniejszenie bólu – odpowiednie pozycje, masaże, techniki relaksacyjne.
3. Skutki uboczne znieczulenia zewnątrzoponowego
Najczęstszym powikłaniem po podaniu znieczulenia zewnątrzoponowego jest spadek ciśnienia krwi u kobiety. Można je szybko opanować za pomocą leków i zmiany pozycji.
Znieczulenie to niesie ze sobą także pewne zagrożenie dla płodu, może powodować jego nieprawidłowe ułożenie, zwiększenie konieczności wykorzystania kleszczy i vacuum, gorączkę u matki. Rzadko, ale może wystąpić paraliż, drętwienie, uszkodzenie nerwu, kręgosłupa, infekcja.
Po urodzeniu dziecka cewnik jest usuwany zwykle w ciągu godziny lub dwóch. Jeśli konieczne było wykonanie cięcia cesarskiego może on pozostać trochę dłużej. Wyjęcie cewnika nie jest bolesne, ale może powodować dziwne odczucia.
Kobiety często zauważają, że bardziej boli odrywanie samych plastrów przytrzymujących cewnik niż samo jego wyjęcie. Zwykle kobiety odczuwają mrowienie w nogach i czucie w nich powoli wraca. Większość mam jest wstanie chodzić kilka godzin po odejściu znieczulenia.
Czasami jednak kobiety mają odczucie „ciężkości nóg”. Nie jest to jednak rzecz bardzo niepokojąca, ponieważ zdarza się często, i nie musi od razu oznaczać wystąpienia jakichś komplikacji.
Po odejściu znieczulenia kobieta może odczuwać ból lub sztywność dolnych partii ciała, co spowodowane jest utrzymywaniem napiętych mięśni w jednej pozycji podczas porodu.
Dzieje się tak, ponieważ kobieta nie jest zwykle świadoma w jakiej pozycji znajdują się jej nogi podczas porodu ze znieczuleniem zewnątrzoponowym. W tej sytuacji może pomóc proste rozciąganie mięśni i czas.
Należy podnieść się z łóżka i chodzić tak szybko, jak się da. Może to mieć wpływ na fizyczne i emocjonalne odczucia kobiety względem jej ciała. Przyspiesza to również powrót do pełnego zdrowia.