Od kogo możemy wyegzekwować alimenty?
„Czy rodzic samotnie wychowujący dziecko, który ma trudności w uzyskaniu alimentów od drugiego z rodziców, może skutecznie poszukiwać środków na utrzymanie dziecka u członków jego rodziny? Egzekucja alimentów wobec ojca mojego syna, tj. mojego byłego męża, jest bezskuteczna. Obecnie z trudem udaje mi się samej utrzymać dziecko. Czy mogę pozwać o alimenty rodziców byłego męża, którzy są bardzo dobrze sytuowani?”
Zwykle, mówiąc o alimentach dla dzieci, myślimy o obowiązku dostarczania ze strony rodziców środków na ich utrzymanie i wychowanie. Tymczasem w polskim prawie taki obowiązek istnieje, pod pewnymi warunkami, także ze strony dalszych krewnych, tj. w pierwszej kolejności tych w linii prostej, a więc dziadków, pradziadków, a w dalszej – rodzeństwa. W praktyce pozwy przeciwko rodzeństwu zdarzają się bardzo rzadko.
Zazwyczaj, gdy jedno z rodziców dziecka nie żyje lub nie jest w stanie płacić na nie alimentów, obowiązek jego utrzymania w całości spoczywa na drugim. Jednakże, gdy nie jest on w stanie podołać samodzielnie wydatkom na potrzeby dziecka, zaczyna się często zastanawiać, co zrobić, żeby rodzina drugiego rodzica została obciążona współodpowiedzialnością za utrzymanie małoletniego.
Pomimo że ma Pani zasądzone alimenty od ojca dziecka, nie jest Pani w stanie ich uzyskać w trybie egzekucji komorniczej. Tymczasem koszty utrzymania dziecka, jak wiadomo, rosną, więc dla jednej osoby może to być ciężar trudny do udźwignięcia. Warto więc zastanowić się nad możliwością złożenia pozwu przeciwko rodzicom byłego męża, tym bardziej że – jak Pani twierdzi – ich sytuacja materialna jest bardzo dobra.
Zgodnie z art. 132 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Spełnia więc Pani z pewnością warunki przewidziane w tym przepisie.
W relacji rodzice-dzieci obowiązek alimentacyjny istnieje względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania (art.133 § 1 krio). Natomiast w relacji między dzieckiem a dalszymi krewnymi, m.in. dziadkami, jest inaczej.
Kodeks rodzinny posługuje się tu nie kryterium braku samodzielności, lecz popadnięciem w niedostatek. To drugi niezwykle ważny warunek, jaki musi być spełniony, by można było uzyskać alimenty od dziadków Pani syna.
Sądy uznają, że w niedostatku pozostaje nie tylko ten, kto nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także ten, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone. Z praktyki sądowej wynika, że trudno jest wykazać niedostatek i z tego powodu powództwa są często oddalane. A dzieje się tak dlatego, że rodzic będący jedynym opiekunem zwykle pracuje ponad siły, by zaspokoić te usprawiedliwione potrzeby dziecka lub zaspokaja je kosztem swoich potrzeb. Próbować jednak warto.
1. Jakie kryteria stosuje sąd, ustalając wysokość alimentów?
Zgodnie z treścią art. 135. § 1 krio zakres świadczeń alimentacyjnych zależy z jednej strony od usprawiedliwionych potrzeb dziecka, zaś z drugiej – od zarobkowych i majątkowych możliwości osoby zobowiązanej.
Oznacza to, że analizując Pani sprawę, Sąd będzie musiał ocenić, czy podane przez Panią w pozwie kwoty wydatków na dziecko nie są wygórowane oraz czy są uzasadnione. Ponadto Sąd rozważy, czy mając na uwadze wiek, stan zdrowia, stan majątkowy i osiągane dochody przez Pani byłych teściów oraz wysokość ich zobowiązań i wydatków na swoje potrzeby, zasadne jest obciążenie ich alimentami na rzecz wnuka i w jakiej kwocie.
Sąd musi zatem wyważyć kwotę alimentów tak, by dziecko wyszło ze stanu niedostatku, a dziadkowie nie stracili możliwości zaspokajania swoich usprawiedliwionych potrzeb. Należy pamiętać, że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka nie polega tylko na ponoszeniu kosztów jego utrzymania, a może polegać także na osobistych staraniach o utrzymanie czy wychowanie dziecka. Dziadkowie często wykonują swój obowiązek w takiej właśnie formie, np. opiekując się wnukiem podczas weekendów czy wakacji, co wpłynie na wysokość ich ewentualnego zobowiązania alimentacyjnego. Jeśli ich wkład jest w tym zakresie niewielki lub żaden, kwota alimentów będzie odpowiednio wyższa.
2. Jak wygląda procedura wystąpienia o alimenty od dziadków dziecka?
Dziecko do osiągnięcia pełnoletności jest reprezentowane w sprawach sądowych przez przedstawiciela ustawowego, którym jest zwykle rodzic, pod którego opieką pozostaje. Gdy rodzice dziecka nie żyją lub są pozbawieni władzy rodzicielskiej, reprezentuje je opiekun prawny ustanowiony przez sąd.
Pozew o alimenty wnosi dziecko reprezentowane przez rodzica/opiekuna prawnego do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu, w którego rejonie mieszka dziecko lub osoba, od której alimenty mają być zasądzone. Wybór sądu należy do składającego pozew.
Sam pozew nie jest dokumentem skomplikowanym, nie jest wnoszony na formularzu, jest zwolniony z opłaty sądowej. Proszę pamiętać, by złożyć go w 2 egzemplarzach wraz z odpisem aktu urodzenia dziecka. Do pozwu powinna Pani dołączyć zestawienie wydatków, jakie średnio w miesiącu ponoszone są na utrzymanie dziecka. Dobrze jest załączyć rachunki czy faktury potwierdzające ponoszenie tych wydatków.
Jeśli to zbyt trudne – można załączyć paragony wraz z potwierdzeniem płatności kartą. W pozwie warto napisać od razu wniosek o „zabezpieczenie powództwa”. Wtedy sąd, zanim wyznaczy rozprawę, wyda postanowienie, w którym może przyznać synowi od zobowiązanego na czas trwania procesu pewną kwotę (zwykle niższą niż żądana w pozwie) na bieżące koszty utrzymania. Możliwe jest żądanie alimentów także za okres przed złożeniem pozwu, nie dłuższy jednak niż za 3 lata.
Tekst autorstwa Kancelarii radcy prawnego Dorota Kupper.
