Antykoncepcja hormonalna a karmienie piersią
Słowo „antykoncepcja” samo w sobie jest gorącym tematem, a jak dorzucimy do niego „hormonalna” i „podczas laktacji” mamy zagwarantowaną burzliwą dyskusję. W zależności od przekonań jednostki, grupy czy lekarza znajdziemy skrajnie różne oceny, rady i porady. Kobieta, która urodziła i karmi piersią nie ma ani dużego, ani łatwego wyboru, jeżeli chce w najbliższej przyszłości uniknąć kolejnej ciąży. Należy zaznaczyć, że karmienie nie jest rozwiązaniem dla wszystkich.
1. Karmienie piersią a niepłodność laktacyjna
Tzw. niepłodność laktacyjna, związana z wysokim poziomem prolaktyny w organizmie kobiety, występuje wyłącznie przy restrykcyjnym spełnieniu kilku warunków, takich jak karmienie wyłącznie piersią, brak przerw dłuższych niż 6 godzin, karmienie minimum 100 minut dziennie itp. Niewiele potrzeba, by te warunki złamać. WHO podaje, że o faktycznej bezpłodności możemy mówić tylko w okresie 3 tygodni po porodzie. Lekarze twierdzą, że dla dobra organizmu kobiety nie jest wskazane ponowne zajście w ciążę tuż po poprzedniej. Mimo że jest to stan fizjologiczny, to silnie obciąża organizm. Optymalne więc były by odstępy 2-, 3-letnie pomiędzy kolejnymi ciążami.
Zakładając, że karmienie dziecka nie jest metodą antykoncepcji o zadowalającej skuteczności, kobieta może wybrać: metody naturalne, metody mechaniczne i metody hormonalne. Wszystkie wzbudzają kontrowersje i wszystkie mają zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Tu jednak chcemy przedstawić możliwości, jakie daje antykoncepcja hormonalna.
2. Czy można stosować antykoncepcję hormonalną podczas karmienia piersią?
Najważniejszą informacją, od której należy zacząć jest to, że kobiety karmiące naturalnie, nie mogą stosować antykoncepcji hormonalnej zawierającej estrogen. Wpływa on niekorzystnie na laktację, zmniejszając ją. Na dodatek, w dużych ilościach przenika do pokarmu, a co za tym idzie, jest dostarczany dziecku. To może wywrzeć szkodliwy wpływ na jego rozwój.
Od lat w Polsce mamy dostępne leki zawierające tylko jeden hormon, pochodną progesteronu, tzw. progestagen. Nie wpływa on na laktację, a jego przenikanie do mleka jest tak znikome, że prawdopodobnie nie wpływa na dziecko. Muszę jednak napisać, że nawet wśród lekarzy pojawiają się odmienne opinie.
Nikt nie da gwarancji bezpieczeństwa, a są tacy, którzy twierdzą, iż przyjmowanie (w czasie ciąży bądź w ogóle) tabletek hormonalnych, może skutkować niepłodnością u córek. Tutaj każda pani musi samodzielnie, w zgodzie ze sobą podjąć decyzję. Niezbędna też będzie (jak zawsze przy antykoncepcji hormonalnej) wizyta u ginekologa i dokładna analiza stanu zdrowia.
3. Środki hormonalne, dopuszczalne w trakcie karmienia piersią
Mini pigułka zawierająca progestagen III generacji.
- Wskaźnik Perla 0,4 – 0,5.
- W wyniku stosowania tej tabletki śluz szyjki macicy ulega zagęszczeniu, co utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej i jej zapłodnienie.
- Zmniejsza się prawdopodobieństwo owulacji, niekiedy zostaje ona zahamowana.
Przyjmowanie: opakowanie zawiera listek z 28 pigułkami, które należy przyjmować codziennie o tej samej porze. Przy noworodku może to stanowić problem. Odstępstwo w czasie przekraczające choćby 3 godziny, obniża skuteczność leku i jest wskazaniem do zastosowania dodatkowej metody antykoncepcji. Lek przyjmuje się bez 7-dniowej przerwy.
Skutki uboczne: poza typowymi przy stosowaniu hormonalnych leków antykoncepcyjnych (np. przyrost masy ciała, spadek libido, drażliwość), może dojść do pojawienia się plamienia, krwawienia i zaburzenia cyklu miesięcznego.
Uważnie powinny je stosować kobiety skłonne do depresji.
Powrót do płodności następuje po zaprzestaniu zażywania tabletek.
Hormonalny zastrzyk domięśniowy, zawiera pochodną progesteronu.
- Preparat ten hamuje jajeczkowanie.
- Hamuje rozrost błony śluzowej macicy.
- Zaburza miesiączkowanie, a u 25 – 50% kobiet w ciągu roku dochodzi do całkowitego zaniku miesiączki.
- Wskaźnik Perla 0,3.
Przyjmowanie: zastrzyk wykonuje lekarz, raz na 3 miesiące (co 12 tygodni). W tym okresie następuje systematyczne uwalnianie hormonu. Jest to metoda antykoncepcji omijająca przewód pokarmowy. Jest alternatywą dla kobiet, które nie mogą korzystać z doustnych hormonów. Stosowanie można rozpocząć już 6 tygodni po porodzie.
Skutki uboczne: w ciągu pierwszych 3 miesięcy występują nieregularne krwawienia, plamienia, niekiedy utrzymują się przez dłuższy czas. Jest to dość uciążliwe. Niektóre kobiety odczuwają mdłości, tkliwość piersi, przygnębienie.
Powrót do płodności: Działanie zastrzyku ze względu na sposób aplikacji ma charakter długotrwały. Nie da się „odstawić” leku z dnia na dzień. Preparat w tkankach utrzymuje się 9 miesięcy od zastrzyku. Na powrót do pełnej płodności organizm może potrzebować roku.
Wkładka wewnątrzmaciczna zawierająca hormon systematycznie uwalniany w niewielkich ilościach, miejscowo do macicy.
- W wyniku jej stosowania dochodzi do znacznego zagęszczenia śluzu szyjki macicy, co utrudnia plemnikom dostęp do macicy.
- Hamuje przyrost błony śluzowej macicy zmniejszając obfitość miesiączek, a niekiedy już po 3 miesiącach może spowodować ich czasowy zanik.
- Ogranicza ruchliwość plemników oraz ich zdolność do zapłodnienia komórki jajowej.
- U niektórych kobiet może doprowadzić do zahamowania owulacji.
- Wskaźnik Perla 0,1.
Stosowanie: wkładkę domaciczną może założyć jedynie lekarz ginekolog. Jej skuteczność przewidziana jest na okres 5 lat. Można usunąć ją wcześniej. Przed założeniem należy wykluczyć ciążę oraz choroby przenoszone drogą płciową. Konieczne jest również wyleczenie ewentualnych infekcji dróg rodnych. Kobiecie w wieku rozrodczym wkładkę zakłada się w ciągu pierwszych 7 dni cyklu (czyli od 1 dnia miesiączki). Po porodzie jej założenie jest możliwe dopiero po 6 tygodniach.
Skutki uboczne: na ogół występują w pierwszych miesiącach stosowania, by później ustąpić. Najczęściej spotykane to: obrzęki brzuszne, stany depresyjne, bóle podbrzusza, zapalenie szyjki macicy oraz sporadycznie wypadnięcie wkładki, przebicie ścianki macicy, torbiele jajników, ciąża pozamaciczna. Ze względu na te charakterystyczne działania uboczne zaleca się stosowanie wszelkich wkładek domacicznych u kobiet po ich ostatniej z zaplanowanych ciąży.
Powrót do płodności: Ponieważ wkładka nie zakłóca cyklu, zajście w ciążę możliwe jest nawet w pierwszym dniu"Miesiącu Cyklu" po jej usunięciu.