Znieczulenie porodu

Poród uważa się za jedno z najbardziej bolesnych doświadczeń w życiu kobiety. Na zdolność do radzenia sobie z bólem porodowym wpływają: stan psychoemocjonalny rodzącej, doświadczenia z poprzednich porodów, czynniki kulturowe, wsparcie emocjonalne, uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia i wykształcenie. Istnieją różne sposoby łagodzenia bólu porodowego. Jedną z klasyfikacji dostępnych metod jest podział na farmakologiczne i niefarmakologiczne.

1. Niefarmakologiczne metody pokonywania bólu

Do metod niefarmakologicznych zaliczamy: aromaterapię, muzykoterapię, akupunkturę, akupresurę, określone pozycje ciała przyjmowane podczas porodu, immersję wodną, techniki oddechowe, relaksacyjne, masaże i biofeedback. Są one używane przy łagodnym bólu porodowym lub przy wspomaganiu terapii łagodzenia silnego bólu porodowego. Wykorzystywane są również w celu zmniejszenia częstości stosowania metod farmakologicznych i występowania związanych z nimi działań niepożądanych. Stosowane techniki niefarmakologiczne mają ograniczone możliwości działania, a ocena ich skuteczności jest bardzo subiektywna.

2. Farmakologiczne metody pokonywania bólu

W przypadkach silnego bólu porodowego stosowane są metody farmakologiczne. Najskuteczniejszą i za razem najczęściej stosowaną metodą jest znieczulenie przewodowe, co czyni ten rodzaj łagodzenia bólu porodowego „złotym standardem” postępowania. Istnieją dwie techniki znieczulenia przewodowego: podpajęczynówkowe (PP) i zewnątrzoponowe (ZO). Znieczulenie zewnątrzoponowe jest metodą częściej wybieraną.

Zobacz film: "Kiedy rozpocząć współżycie po porodzie? [Specjalista radzi]"

W pierwszym okresie porodu ból przewodzony jest nerwami rdzeniowymi, biegnącymi z macicy i okolicy miednicy do odcinka piersiowego i lędźwiowego rdzenia kręgowego i jest wynikiem skurczów porodowych oraz rozwierania się szyjki macicy. W drugim okresie porodu, czyli po osiągnięciu pełnego rozwarcia szyjki macicy i w trakcie zstępowania główki płodu w kanale rodnym, ból wywołany rozciąganiem więzadeł miednicy jest przewodzony z okolicy krocza przez nerw sromowy do nerwów rdzeniowych odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego. Ograniczenie przewodzenia informacji bólowych przez te nerwy uzyskuje się po zastosowaniu znieczulenia przewodowego.

Znieczulenie ZO polega na założeniu cienkiego, plastikowego cewnika do przestrzeni zewnątrzoponowej w miejscu, gdzie przebiegają nerwy, odpowiedzialne za przewodzenie bodźców bólowych. Dzięki utrzymaniu założonego cewnika, możliwe jest stałe lub okresowe podawanie leku miejscowo znieczulającego do tej przestrzeni. Jest to najskuteczniejsza i zarazem bardzo bezpieczna metoda łagodzenia bólu porodowego, która wywiera korzystny wpływ na przebieg porodu.

Przede wszystkim, po jej zastosowaniu dochodzi do szybkiego zmniejszenia dolegliwości bólowych do takiego stopnia, który satysfakcjonuje rodzącą i stwarza jej bardziej komfortowe warunki przeżywania porodu. Technika wykonania znieczulenia ZO pozwala na jego długie działanie po podaniu pojedynczej dawki leku, co umożliwia zmniejszenie ilości podawanej substancji znieczulającej.

Znieczulenie ZO prawidłowo wykonane istotnie zmniejsza czucie bolesnych skurczów macicy, co pozwala rodzącej odpocząć oraz skoncentrować się na porodzie. Jednocześnie nie znosi możliwości poruszania się i nie hamuje odruchu parcia, co jest korzystne w II okresie porodu, gdy świadomość kobiety o występowaniu skurczy jest bardzo ważna. Znieczulenie działa miejscowo, więc nie ma wpływu ogólnoustrojowego i nie wpływa na stan płodu podczas porodu.

Nie odnotowuje się różnic w punktacji Apgar, w wartościach pH krwi pępowinowej, ani innych wynikach noworodkowych w przypadku porodów ze znieczuleniem ZO i bez. Dodatkowo, jest ono również wykorzystywane po porodzie, gdy zachodzi potrzeba wykonania instrumentalnej kontroli jamy macicy, szycia uszkodzonego krocza lub łagodzenia bólu poporodowego. Ponadto, w przypadku konieczności zakończenia porodu cięciem cesarskim, jest możliwość zastosowania założonego wcześniej znieczulenia zewnątrzoponowego jako znieczulenie do operacji, bez potrzeby stosowania innych technik.

3. Wady znieczuelenia zewnątrzoponowego

Wadą znieczulenia ZO jest przedłużenie II okresu porodu i zarazem zwiększenie częstości porodów instrumentalnych za pomocą kleszczy lub próżniociągu położniczego. Niesie również ryzyko dużego obniżenia ciśnienia tętniczego oraz częstości rytmu serca rodzącej, co stwarza zagrożenie dla niej samej oraz dobrostanu płodu. Jest to działanie niepożądane dość często występujące, ale jednocześnie łatwe do opanowania po podaniu odpowiednich leków.

Kolejnym dość ważnym powikłaniem są popunkcyjne bóle głowy, pojawiające się jedynie w przypadku zabiegu powikłanego przebiciem opony twardej i wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego z przestrzeni podpajęczynówkowej. Mogą wiązać się z nim takie objawy jak mdłości i zawroty głowy. Ryzykiem jakie niesie znieczulenie ZO jest również całkowita utrata świadomości czynności skurczowej macicy i odruchu parcia, co może wynikać ze zbyt dużej dawki leku, zastosowanej przy znieczuleniu.

W konsekwencji prowadzi to do braku współpracy rodzącej z personelem medycznym oraz szeregu powikłań, wynikających z tej sytuacji. Rzadko występującym powikłaniem znieczulenia ZO, ale dość poważnym jest wytworzenie krwiaka zewnątrzoponowego w miejscu wkłucia igły. Dlatego zaburzenia krzepnięcia krwi u rodzącej są przeciwwskazaniem do przeprowadzenia takiego znieczulenia porodu.

Podsumowując, zastosowanie znieczulenia przewodowego odgrywa istotną rolę w łagodzeniu bólu porodowego i zwiększaniu satysfakcji rodzącej z przebiegu porodu. Wiele kobiet decyduje się na skorzystanie z niego. Jest to metoda bardzo skuteczna i zarazem bezpieczna dla matki i dziecka. Warto jednak zaznaczyć, że technika znieczulenia zewnątrzoponowego i podpajęczynówkowego jest identyczna w przypadku porodu jak i różnego typu operacji chirurgicznych lub ginekologicznych.

Nie można zapominać, że jest to działanie inwazyjne, czyli naruszające fizjologię organizmu, mogące spowodować wiele poważnych i nieodwracalnych powikłań. Dlatego ważne jest, aby stosowanie znieczulenia przewodowego odbywało w stanach najwyższej konieczności i po wyczerpaniu innych dostępnych sposobów łagodzenia bólu porodowego.

Artykuł powstał we współprazy ze Szpitalem im. Świętej Rodziny SPZOZ szpitalmadalinskiego.pl