Stawy biodrowe u niemowląt

Dysplazja stawu biodrowego to niedostateczny rozwój kości i innych elementów tworzących ten staw, a zwłaszcza zbyt płytkie i strome brzegi panewki („gniazda”) na kości biodrowej, w której jest umocowana kość udowa. Stan taki powoduje, że kość udowa, w miarę zwiększania się siły mięśni i ich napięcia zostaje trwale wysunięta z panewki poza staw. Dochodzi wtedy do zwichnięcia stawu, które uniemożliwia dziecku prawidłowe chodzenie. Dziecko nieleczone lub leczone zbyt późno utyka, a jego chód przypomina chód kaczki. Dysplazja najczęściej jest jednostronna, choć może dotyczyć także obu bioder. Częściej rozwija się u dziewczynek niż chłopców.

Ryzyko wystąpienia dysplazji stawu biodrowego u dziecka jest większe niż przeciętne (szczególnie u dziewczynek), gdy:

• rodzeństwo lub rodzice dziecka mieli dysplazję stawu biodrowego,
• dziecko urodziło się z położenia pośladkowego.

Dysplazję biodra można skutecznie wyleczyć metodami nieoperacyjnymi, jeśli tylko leczenie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoczęte. Zwichnięcie stawu biodrowego może wymagać leczenia operacyjnego oraz długotrwałego unieruchomienia dziecka w gipsie.

Leczeniem omawianych chorób biodra powinien się zajmować ortopeda dziecięcy. Im później rozpozna się dysplazję lub zwichnięcie stawu, tym gorsze będą wyniki leczenia.

• Niestabilność biodra, czyli przesuwanie się kości udowej poza granice stawu (panewki) – powoduje to wyczuwalne w kilku pierwszych tygodniach życia dziecka przeskakiwanie w stawie biodrowym podczas odwiedzenia i przywiedzenia nóżek (czasem podczas normalnej pielęgnacji, choć zazwyczaj dopiero w trakcie badania lekarskiego).
• Po okresie noworodkowym dominuje ograniczenie odwiedzenia nóżek w biodrach (czyli trudności w ich odchyleniu na boki).

Objawy wskazujące na dysplazję stawu biodrowego powinien zauważyć lekarz w trakcie obowiązkowego badania bioder na oddziale noworodkowym oraz podczas okresowych wizyt profilaktycznych w 1. roku życia. Wynik badania lekarskiego stawów biodrowych na oddziale noworodkowym powinien być zapisany w książeczce zdrowia dziecka – to ważna wskazówka dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (pediatry lub lekarza rodzinnego). Zarówno badanie stawów biodrowych, jak i sama dysplazja są bezbolesne.

Niekiedy badanie lekarskie nie ujawnia dysplazji. Jeżeli wyczujesz przeskakiwanie w biodrze lub inne objawy, które Cię zaniepokoją (np. dziecko zdecydowanie bardziej zgina i porusza tylko jedną nóżką), zgłoś się do lekarza (najlepiej w ciągu tygodnia). Sprawdzi on, czy Twoje obserwacje są słuszne, a w razie wątpliwości zleci badanie USG i (lub) konsultację u ortopedy.

W zasadzie w przypadku zaawansowanej dysplazji stawu biodrowego żadne postępowanie profilaktyczne nie jest skuteczne. Konieczne jest wtedy odpowiednie leczenie, o którym musi zdecydować ortopeda dziecięcy. Natomiast poniżej omówiono powszechnie zalecane zasady postępowania sprzyjające lepszemu rozwojowi zdrowych, ale jeszcze niedojrzałych stawów biodrowych u wszystkich noworodków i niemowląt.

• Jeżeli nosisz malucha w pozycji pionowej, zadbaj o to, aby jego nóżki były ustawione swobodnie na boki (w odwiedzeniu) i w zgięciu. Młodsze dzieci powinny szeroko obejmować rodzica nogami, siedząc na brzuchu, a starsze niemowlęta można też nosić na biodrze.
• Podczas zabawy okresowo układaj dziecko na brzuchu, co sprzyja prawidłowemu ułożeniu nóżek w rozstawieniu na boki. Pamiętaj jednak, aby nie zostawiać go wówczas bez opieki i nie układać w takiej pozycji do snu.

• Unoszenie dziecka w górę za nóżki może spowodować uszkodzenie stawu biodrowego lub wręcz jego zwichnięcie. Podczas zmiany pieluchy i mycia dziecka postępuj zgodnie z zasadami wykonywania tych zabiegów.
• Noworodki i niemowlęta, ruszając nóżkami, stymulują prawidłowy rozwój stawu biodrowego. Skrępowanie nóżek malucha może ten proces zaburzyć.
• Prawidłowo ułożone nóżki dziecka w pierwszych miesiącach życia są najpierw mocno zgięte w stawach i szeroko rozstawione na boki, a potem pozostają w lekkim zgięciu. Taka pozycja sprzyja prawidłowemu rozwojowi i dojrzewaniu stawu biodrowego. Ustawianie nóżek dziecka w tym wieku w pozycji wyprostowanej blisko siebie sprawia, że kości tworzące staw biodrowy nie są prawidłowo ułożone lub dochodzi do uszkodzenia struktur tworzących staw, co zaburza jego prawidłowy rozwój. Niebezpieczne może być zwłaszcza dłuższe przebywanie malucha w takiej pozycji.

Źródła

1. Sułko J, Mrukowicz J., (red.), Pierwsze 2 lata życia dziecka, Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.