Przecięcie pępowiny
Przecięcie pępowiny – dokonane przez męża w czasie porodu rodzinnego – to ogromne przeżycie dla obojga rodziców. Towarzyszą mu często łzy radości, ekscytacja, chwile wzruszenia. Po odcięciu pępowiny dziecko zaczyna samodzielne życie, oddzielne od organizmu matki. Kiedy i jak należy przecinać pępowinę? W czasie porodu rodzinnego lekarz na pewno wskaże odpowiedni moment i miejsce odcięcia sznura pępowinowego, łączącego dziecko z matką. Obecnie zalecane jest odcinanie pępowiny po ustaniu jej tętnienia.
1. Kiedy odcinać pępowinę?
Dawniej po urodzeniu dziecka nie przecinano pępowiny, dopóki nie zakończyło się rodzenie łożyska. Uważano bowiem, że zbyt wczesne odcięcie pępowiny ma negatywny wpływ na odporność i kondycję dziecka po porodzie – sprzyja osłabieniu, niedotlenieniu i zaburzeniom krążenia. Obecnie również trwają dyskusje dotyczące czasu odpępniania dziecka. Niektórzy położnicy są zdania, że przecinanie pępowiny bezpośrednio po narodzinach noworodka nie jest korzystne i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niedokrwienia i wstrząsu hipowolemicznego u dziecka. Wczesne zaciśnięcie pępowiny nie pozwala na wysycenie krwi krążącej u noworodka czynnikami krzepnięcia, co wymusza podanie dziecku witaminy K, dlatego lepiej jest masować pępowinę przed jej przecięciem.
Wczesne odpępnienie może również prowadzić do rozwoju u dziecka zaburzeń tarczycy, chorób nerek i wątroby oraz białaczki. Specjaliści uważają, że wczesne przecięcie pępowiny może powodować u noworodka chwilowe niedokrwienie mózgu, utrzymującą się hipowolemię, czyli obniżenie objętości krwi, oraz anemię. Radykalni zwolennicy późnego odpępniania są zdania, że przedwczesne odcięcie pępowiny może powodować uszkodzenia komórek mózgowych i w późniejszym okresie życia dziecka objawiać się zaburzeniami psychicznymi, m.in. autyzmem. Ich zdaniem organizm dziecka sam wie, ile czasu potrzebuje na zamknięcie naczyń krwionośnych. Nieodpowiednie zaopatrzenie w krew mózgu noworodka może prowadzić do porażenia mózgowego i opóźnienia rozwoju umysłowego.
W przypadku oceny znaczenia czasu odpępniania należy brać pod uwagę miejsce porodu. Późne przecinanie pępowiny jest praktykowane podczas porodu w domu. Zwykle czas przecięcia pępowiny od chwili narodzin dziecka wynosi około 5 minut. Na podstawie badań można stwierdzić, że dzieci rodzone w domu nie wykazują żadnych negatywnych skutków ubocznych związanych z późnym odpępnieniem. Według rozporządzenia Ministra Zdrowia, za standard opieki okołoporodowej w przypadku porodu naturalnego uznaje się zaciśnięcie i odcięcie pępowiny po ustaniu jej tętnienia. Trudno jednak za wyznacznik czasu przecięcia pępowiny uznać ustanie jej tętnienia, ponieważ często opiera się ono na subiektywnej ocenie przez położną.
2. Jakie zadanie spełnia pępowina po porodzie?
Napięcie sznura pępowinowego wynika z odpowiedniego ciśnienia przepływającej w nim krwi oraz z właściwości tkanki łącznej galaretowatej okalającej naczynia krwionośne. Galareta Whartona (substancja znajdująca się w sznurze pępowinowym) po porodzie, pod wpływem zmiany temperatury otoczenia, pęcznieje i zaczyna uciskać naczynia krwionośne, doprowadzając do całkowitego zamknięcia się ich światła. W wyniku zaciskania się światła naczyń przepływ krwi od matki do dziecka i na odwrót zostaje zatrzymany. Jeśli pępowina po porodzienie zostanie zaciśnięta mechanicznie, zapada się sama w naturalny sposób, odcinając przepływ krwi po kilku lub kilkunastu minutach. Ma to miejsce m.in. przy porodzie lotosowym. Poród lotosowy to taki poród, w którym po urodzeniu dziecka i łożyska pępowina nie jest odcinana, lecz w przeciągu 3-7 dni samoistnie odłącza się od łożyska.
Jako że pępowina nie jest narządem unerwionym, nie należy obawiać się bólu spowodowanego jej przecięciem. W czasie porodu, u zdrowego malucha wciąż nawet 20-60% krążenia ma miejsce w łożysku. Gdy dziecko opuszcza macicę, w naczyniach pępowinowych dochodzi do wzrostu objętości krwi krążącej o 30% i do wzrostu liczby erytrocytów o 60%. Zarówno niedobór, jak i nadmiar takiej ilości krwi może mieć negatywny wpływ na zdrowie i kondycję noworodka.
3. Jakie korzyści i zagrożenia niesie ze sobą późne odpępnianie?
| Korzyści późnego odcinania pępowiny | Wady późnego odcinania pępowiny |
|---|---|
| wzrost hematokrytu we krwi dziecka | nadmiar erytrocytów we krwi dziecka (nadkrwistość) |
| wzrost hemoglobiny we krwi dziecka | wzrost poziomu bilirubiny we krwi dziecka (nasilona żółtaczka) |
| wzrost liczby erytrocytów we krwi dziecka | przejściowe zaburzenia oddychania u dziecka |
| wzrost poziomu żelaza we krwi dziecka | sinica u dziecka |
| spadek ryzyka anemii u dziecka | senność i drgawki u dziecka |
Nie ma obecnie jednoznacznej rekomendacji dotyczącej optymalnej pozycji dziecka względem łożyska przed odpępnieniem. Niektórzy położnicy sugerują, by noworodek pozostawał na wysokości nie wyższej niż 10 cm nad poziomem łożyska i nie niższej niż 10 cm poniżej poziomu łożyska, optymalnie przez 3 minuty. Najlepiej jeśli dziecko leży na brzuchu matki.
Joanna Krocz