Nieprawidłowości w obrębie płodu
Nieprawidłowości w obrębie rozwijającego się zarodka lub związane z budową łożyska należą do najczęstszych przyczyn poronień, zwłaszcza na wczesnym etapie ciąży. Ich przyczyną są najczęściej błędy genetyczne. Poronienia zdarzają się dość często. Dla kobiety są ogromną tragedią, oznaczającą śmierć długo oczekiwanego dziecka. Granica między poronieniem a porodem jest umowna (do 22 tygodnia ciąży można mówić o poronieniu). Co powoduje poronienia?
1. Wady różnicującego się węzła zarodkowego
Po zapłodnieniu komórki jajowej dochodzi do kolejnych podziałów komórkowych. Nowo powstałe komórki dzielą się na dwie główne grupy – węzeł zarodkowy oraz tzw. trofoblast. Z węzła zarodkowego rozwijają się wszystkie tkanki płodu, natomiast trofoblast przekształca się w łożysko i błony płodowe – czyli środowisko otaczające zarodek. Zaburzenia rozwoju węzła zarodkowego i trofoblastu mogą być przyczyną poronienia lub obumarcia ciąży.
2. Puste jajo płodowe
Puste jajo płodowe to rodzaj poronienia samoistnego, w którym stwierdza się w badaniu USG brak zarodka przy obecności pozostałych elementów jaja płodowego, czyli błon płodowych, łożyska i płynu owodniowego. Tak jak inne poronienia występujące w pierwszym semestrze, puste jajo płodowe najczęściej powstaje na skutek zaburzeń chromosomalnych.
Przyczyną pustego jaja płodowego jest zahamowanie rozwoju grupy komórek, z których rozwija się zarodek. Dochodzi zwykle do wytworzenia łożyska, ale jego budowa oraz unaczynienie są nieprawidłowe. W pustym jaju płodowym niektóre białka charakterystyczne dla ciąży, takie jak np. alfa-fetoproteina produkowane są w nieprawidłowych ilościach. Podejrzewa się, że rozwój pustego jaja płodowego może mieć związek z niewydolnością ciałka żółtego.
3. Zaśniad groniasty
Ciąża zaśniadowa rozwija się jako rezultat błędu genetycznego po zapłodnieniu, który prowadzi do rozrostu tkanki, zwanej zaśniadem. Zaśniad groniasty składa się z nieprawidłowych elementów łożyska, które rozwijają się zamiast zarodka w macicy. Pomimo tego, że zaśniad strukturalnie w niczym nie przypomina prawidłowego embrionu, imituje on objawy normalnej ciąży. Wzrost zaśniadu jest natomiast szybszy w porównaniu do rozwoju zarodka.
W diagnostyce zaśniadu obserwuje się podwyższony w porównaniu do prawidłowej ciąży poziom gonadotropiny kosmówkowej (hCG), a zwłaszcza jej podjednostki beta.
Cechy charakterystyczne dla zaśniadu to:
- podwyższone wartości podjednostki beta hCG,
- nadmierne powiększenie macicy w stosunku do wieku ciążowego,
- krwawienie z pochwy.
Dla postawienia właściwego rozpoznania najlepszą metoda jest badanie ultrasonograficzne miednicy mniejszej, zwłaszcza ultrasonografia przezpochwowa i zestawienie wyniku z poziomem beta hCG. Szybka diagnostyka i właściwe leczenie, polegające na opróżnieniu jamy macicy z nieprawidłowej masy tkankowej są bardzo ważne, gdyż istnieje ryzyko przekształcenia się zaśniadu w tzw. przetrwałą chorobę trofoblastyczną oraz rozwoju raka kosmówki.
4. Wady genetyczne zarodka
Zaburzenia chromosomalne są najczęstszą przyczyną poronienia. Najczęściej stwierdzane wady chromosomalne w poronionych zarodkach to trisomie, czyli występowanie dodatkowego chromosomu w komórkach ciała. Zagadnienie to jest jednak złożone i nie zawsze nieprawidłowości w obrębie chromosomów to przyczyny przedwczesnego zakończenia ciąży. Jedna z teorii głosi, że poronienie może wynikać z działania układu odpornościowego matki, który atakuje nieprawidłowo rozwijający się zarodek, prowadząc do jego obumarcia.
Inną próbą wyjaśnienia tego zjawiska jest mechanizm, w którym zarodek rozwija się do momentu, aż nagromadzenie błędów genetycznych doprowadzi do zahamowania jego wzrostu. Może to wynikać z nieobecności pewnych genów, odpowiedzialnych za dalsze podziały komórkowe i różnicowanie się tkanek. Od tego, które geny są obecne może więc wynikać to, że pewne ciąże z zaburzeniami chromosomalnymi kończą się poronieniem, inne zaś trwają aż do momentu urodzenia się dziecka.
5. Wady rozwojowe płodu
Szereg zaburzeń rozwojowych płodu może również powodować poronienie. Przyczyną nieprawidłowego rozwoju tkanek i układów mogą być zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
Najczęstsze zaburzenia rozwojowe płodu, które przyczyniają się do poronienia to:
- wady układu nerwowego (zaburzenia cewy nerwowej),
- wady serca,
- wady układu moczowego (brak nerek, wady pęcherza moczowego i cewki moczowej.
6. Wady pępowiny
Nieprawidłowości w budowie pępowiny mogą powodować zaburzenia w transporcie składników odżywczych do płodu i tym samym przyczynić się do poronienia. Sznur pępowinowy zaczyna rozwijać się w piątym tygodniu od zapłodnienia. Jest strukturą, przez którą płód czerpie substancje niezbędne do życia, a wydala szkodliwe produkty przemiany materii. Pępowina ulega stopniowemu wydłużeniu do ok. 60 cm i zawiera w sobie trzy naczynia – dwie tętnice oraz jedną żyłę.
Możliwe zaburzenia w budowie pępowiny to jej nieprawidłowa długość, niewłaściwe połączenie z łożyskiem, zapętlenie lub zwężenie. Incydenty związane z pępowiną jako przyczyną poronienia należą raczej do rzadkości, niemniej zapętlenie się pępowiny lub powstanie supła może doprowadzić do obumarcia ciąży. Nie zawsze supeł na pępowinie wywołuje poronienie – dopóki jest luźny, umożliwia prawidłowy przepływ substancji odżywczych. Natomiast jeśli dojdzie do jego zaciśnięcia możliwe jest odcięcie płodu od utlenowanej krwi. Ogółem tylko 5% supłów pępowiny doprowadza do poronienia.
Jedną z najczęstszych przyczyn poronień są zaburzenia w obrębie rozwijającego się płodu. Są to głównie nieprawidłowości wynikające z błędów genetycznych, prowadzące do patologii tkanek płodu lub łożyska. Wyróżnia się wśród nich wady różnicującego się zarodka i trofoblastu (puste jajo płodowe, zaśniad groniasty) oraz wady genetyczne płodu. Możliwe są także nieprawidłowości ze strony pępowiny, choć jako przyczyny poronienia należą do rzadkości. W większości przypadków przedstawione powyżej wady w obrębie płodu doprowadzają do poronienia na wczesnym etapie ciąży.