Nastoletnie matki - jakie mają prawa?
Kobieta, która urodziła dziecko przed ukończeniem 18. roku życia ma - zgodnie z kodeksem cywilnym - ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Nie przysługuje jej więc władza rodzicielska wobec dziecka. W chwili urodzenia, małoletnia matka zwykle sama pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską swoich rodziców.
1. Prawa małoletniej matki
Oczywiście taka młoda mama może w pełni zajmować się dzieckiem, opiekować się nim faktycznie wykonując przy nim wszystkie czynności pielęgnacyjne oraz wychowywać je, ale formalnie dziecko musi mieć przedstawiciela ustawowego.
Jeśli pełnoletni ojciec biologiczny dziecka wykazał swe ojcostwo przez uznanie dziecka lub też sądowe ustalenie, a sąd rodzinny nie pozbawił go władzy rodzicielskiej, to on wykonuje ją wobec dziecka i nie ma potrzeby ustanawiania dla dziecka opiekuna prawnego.
Gdy młodzi rodzice są razem, ta sytuacja wydaje się dla matki komfortowa. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy ich związek nie przetrwał. W takiej sytuacji młoda kobieta na co dzień zajmuje się dzieckiem, ale to ojciec jest prawnym opiekunem i może podejmować wszystkie decyzje dotyczące potomka. To może rodzić konflikty.
2. Opiekun prawny dziecka
Jeśli jednak pełnoletni ojciec biologiczny nie wykazał swoich praw do dziecka albo jeśli wykazał je, ale pozbawiono go władzy rodzicielskiej, sąd rodzinny ustanawia dla dziecka opiekuna prawnego.
To osoba, która będzie podejmowała decyzje w sprawach dziecka, m.in. w urzędach, sądach. Opiekunami zwykle zostają bliscy matki, np. jej rodzice, czyli dziadkowie dziecka, ale może być to także inna osoba, nawet obca, która spełnia wymagania i jej kandydatura zostanie zaakceptowana przez sąd.
Postępowanie w sprawie ustanowienia opieki prawnej sąd wszczyna na wniosek lub z urzędu, gdy dostanie informację, że zachodzi taka potrzeba. Opiekun może potem m.in. wystąpić z pozwem o alimenty wobec ojca dziecka, którego ojcostwo zostało potwierdzone, by matka była w stanie zaspokajać potrzeby bytowe dziecka. Jest to szczególnie ważne w przypadku młodych, uczących się jeszcze, matek.
Matka uzyska władzę rodzicielską z chwilą osiągnięcia pełnoletności i dzieje się to z mocy prawa. Może się to jednak zdarzyć nawet wcześniej. Dziewczyna, która skończyła 16 lat, może uzyskać zgodę sądu rodzinnego na zawarcie związku małżeńskiego (gdy z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny), czego konsekwencją będzie uzyskanie przez nią pełnej zdolności do czynności prawnych, a więc i władzy rodzicielskiej wobec dziecka. W takim przypadku, gdy był ustanowiony opiekun, sąd zwolni go z jego obowiązków.
Tekst autorstwa Kancelarii radcy prawnego Dorota Kupper
