Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?
- Dziecko to mały człowiek, będzie wdzięczny, jeśli wytłumaczymy zjawisko śmierci w sposób zrozumiały. Spotkanie ze śmiercią jest wpisane w życie, jest jego nieodłączną częścią - o tym jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci, dla portalu WP parenting mówi Ewa Guzowska, psycholog i psychoterapeuta.
WP parenting: Pani Ewo, czy rozmawiać z dzieckiem o śmierci?
Ewa Guzowska: Zdecydowanie z dzieckiem należy szczerze rozmawiać o śmierci. Jeśli sytuacja tego wymaga, należy mówić wprost prawdę np. „babcia umarła” lub „babcia nie żyje”. Przekaz powinien być konkretny.
Należy unikać sposobu, który mógłby przerażać dziecko np. „babcia zasnęła”, ponieważ będzie ono czekać aż obudzi się, a kiedy długo nie będzie wstawać, będzie dopytywać. Istotne jest by dobierać słowa w taki sposób, aby dziecko zrozumiało informację. Wszystko zgodnie z jego wiekiem rozwojowym.
Pamiętajmy, by komunikat był prosty, a język dostosowany do możliwości poznawczych dziecka. Mówiąc maluchowi prawdę, traktujemy go poważnie i z szacunkiem.
No tak, każde dziecko powinno być traktowane indywidualnie. Proszę powiedzieć, czy choroba kogoś bliskiego jest dobrym czasem, aby zacząć taką rozmowę?
Nie wolno odbierać dzieciom nadziei, że osoba może wyzdrowieć. Należy wytłumaczyć dziecku, że wszystko przemija i życie ma swój kres. Tak jak wiosną kwiaty kwitną, a wraz z jesienią – więdną i umierają.
Wskazane jest by zapewnić kontakt z osobą, która umiera, pozwolić dziecku na, by mogło pomagać chorej osobie. Zachęcić dziecko do ciepłego dotyku, absolutnie nie przymuszając do niczego. Jeśli ukrywamy chorobę, dziecko i tak wyczuwa, że dzieje się coś złego i może stracić zaufanie do dorosłych, a tym samym poczucie bezpieczeństwa.
Poważna choroba, kończąca się śmiercią bliskiej osoby zaburza w dziecku poczucie bezpieczeństwa i jest bardzo trudnym zderzeniem z rzeczywistością. W przypadku, gdy umiera jeden z rodziców – świat dziecka się „rozpada”, pojawia się niepokój, co z nim się stanie. To pierwotny lęk o przetrwanie.
Jak zatem odbudować poczucie bezpieczeństwa?
Poprzez okazywanie ciepła, kontaktu fizycznego. Po śmierci osoby bliskiej dzieci mogą zachowywać się w inny sposób niż dotychczas - ważna jest akceptacja tych zachowań ze strony dorosłych.
Odbudowanie poczucia bezpieczeństwa zawsze jest procesem, który wymaga odpowiedniego czasu. Pomimo smutku, jaki odczuwa rodzic pogrążony w żałobie, istotne jest by potrafił zaopiekować się dzieckiem.
Maluch bardzo źle znosi izolację i nieobecność rodzica, czuje się samotny i opuszczony. Nie zapominajmy zatem o wsparciu dla dzieci, gdyż odczuwają one smutek, tęsknotę i rozpacz na swój sposób, który trudno im jeszcze wyrazić.
Czy dzieci powinny uczestniczyć w pogrzebie?
Dzieci mogą uczestniczyć w ceremonii pogrzebu, wcześniej powinny być do tego jednak przygotowane. Mogą zadawać mnóstwo pytań, ważne, by uzyskały prawdziwe odpowiedzi na postawione pytania.
A czy dziecko będzie uczestnikiem w ostatnim pożegnaniu – decyzja należy do rodziców.
Dlaczego tak ważne jest, aby rozmawiać z dziećmi o śmierci?
Nie należy chronić nadmiernie dziecka przed trudnościami jakie niesie życie, trzeba o tym rozmawiać, odpowiednio przygotowując dziecko do wejścia w dorosłość.
W przypadku śmierci w rodzinie, należy wspominać zmarłego, to uczy szacunku i pokory. Nie należy tłumić emocji, jeśli się pojawią, ważne by o nich mówić. Nawet jeśli starannie będziemy chcieli je ukryć, dzieci i tak to zauważą.
One bardzo dobrze odbierają emocje i możemy uczyć je od najmłodszych lat, by dawały sobie do nich prawo.
Zabierać dziecko na cmentarz?
Z pewnością tak. Każdego roku wiele dzieci wraz ze swoimi rodzicami odwiedza groby zmarłych. W przypadku zaciekawienia dziecka, kto leży w grobie – ważne by nie kłamać i opowiedzieć kilka słów o tej osobie. Może stać się to doskonałą okazją, by przybliżyć dziecku temat śmierci w sposób najbardziej odpowiedni.