Endemity – czym są?
Endemity definiuje się jako gatunek rośliny, zbiorowiska roślinnego lub zwierzęcia, który występuje wyłącznie na ograniczonym obszarze. Endemitami często są gatunki ginące, objęte ochroną. Co warto wiedzieć na ich temat? Jakie gatunki endemiczne występują w Polsce? Przeczytajcie.
1. Endemity. Co to?
Gatunek endemiczny to taki, który nie występuje w innych miejscach na świecie. Jest unikatowy, charakterystyczny dla danego obszaru (np. kontynentu, wyspy, jeziora) i tylko tam – w warunkach naturalnych – można go spotkać. Jego przeciwieństwem jest gatunek kosmopolityczny, który jest bardzo szeroko rozpowszechniony.
Wśród endemitów jest bardzo wysoki odsetek gatunków zagrożonych wymarciem.
Wiele gatunków endemicznych zamieszkuje Australię. Zwierzęta Australii są niezwykle charakterystyczne i występują wyłącznie na tym obszarze, co zdaniem naukowców może mieć związek z faktem, że kontynent ten był izolowany przez 55 mln lat.
Wyróżniająca się jest też roślinność tego regionu, wśród której blisko 75 proc. gatunków uznaje się za endemiczne.
Gatunkami enemicznymi w Austarlii są m.in. eukaliptus, scrub i australijskie akacje, a wśród zwierząt: kangur, miś koala, wombat, dziobak australijski, dziki pies dingo.
2. Endemity na świecie
Przedstawicielami ciekawych gatunków endemicznych na świecie są m.in:
- kuskus niedźwiedzi (gatunek endemiczny z wyspy Celebes),
- kea (endemit Wyspy Południowej na Nowej Zelandii),
- gekon olbrzymi (zamieszkuje wyłącznie Nową Kaledonię, wyspę w pobliżu Australii),
- aksolotl (występuje tylko w jeziorze Xochimilco w Meksyku),
- muszlowiec wielkooki (gatunek endemiczny afrykańskiego jeziora Tanganika),
- kolczak seszelski (endemit występujący w Afryce na Seszelach na wyspie Fregate),
- świerk serbski (rośnie na małym obszarze w środkowym biegu Driny w okolicach Sarajewa, stolicy Bośni i Hercegowiny),
- niedźwiedź himalajski (Tybet),
- niedźwiedź polarny (Arktyka).
3. Endemity w Polsce
W Polsce nie występuje zbyt dużo endemitów, co ma związek m.in. z przewagą terenów nizinnych, na których łatwo o rozprzestrzenianie się gatunków. Dodatkowo roślinność Polski jest geologicznie młoda (kszałtowała się po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia).
Na terenie naszego kraju największe skupisko gatunków endemicznych występuje w Tatrach, nieco mniej w Pieninach i Sudetach.
Gatunki endemiczne w Polsce to m.in.:
- jastrzębiec blady,
- urdzik karpacki,
- wiechlina babiogórska,
- przytulia krakowska (rośnie na siedmiu stanowiskach w bliskiej odległości na Jurze Krakowsko‐Częstochowskiej),
- jeżyna notecka (znaleźć ją można wyłącznie w Borach Tucholskich),
- pszonak pieniński,
- kozica tatrzańska,
- świstak.
4. Endemity: poznaj je bliżej!
Kiedy będziecie na wakacjach w górach, warto rozejrzeć się za gatunkami endemicznymi. Pamiętajcie jednak, by ich nie zrywać! Wiele z nich znajduje się pod ścisłą ochroną.
Porozmawiajcie też z dzieckiem, jakie znaczenie dla bioróżnorodności mają endemity. Odpowiedzcie też wspólnie na pytania:
- co to są endemity,
- jakie zwierzęta żyją w Australii i które z nich są gatunkami endemicznymi,
- jakie występują endemity w Polsce.
Jeśli dziecko będzie się uczyć w ten sposób (w trakcie swobodnej rozmowy), jest duża szansa, że zapamięta sporo informacji. Będziecie też mieli okazję, by wspólnie spędzić czas.
