Zmysły dziecka - dlaczego należy o nie dbać?
Zastanawiasz się, w jaki sposób niemowlę poznaje świat? Pomagają mu w tym zmysły. Dlatego tak ważne jest ich rozwijanie i koordynacja. Jeśli zrobimy to w nieprawidłowy sposób lub w nieodpowiedniej kolejności, w przyszłości nasze dziecko może mieć problemy z integracją sensoryczną.
1. Zmysły – ważne narzędzie
Gdy dziecko przychodzi na świat, jest w pełni gotowe do zmysłowego poznawania rzeczywistości. Ma bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu, węchu, dotyku, smaku. Ostatni w kolejności rozwija się zmysł wzroku. W zasadzie kształtuje się dopiero po narodzeniu, choć w łonie matki dziecko już otwiera oczy.
Dzięki tym wszystkim narzędziom dziecko może doświadczać nowego dla niego otoczenia. Po zapachu poznaje rodzica. Słyszy bicie serca. Dotyka w zasadzie wszystkiego dookoła, choć pierwszym obiektem jest najczęściej skóra bądź pierś mamy i ubrania. Kosztuje (przez kilka miesięcy) mleka. Jeśli pije z piersi – powoli zapoznaje się ze smakami potraw, jakie zjada mama.
Wszystkie te doświadczenia zmysłowe prowadzą do kształtowania się przekonań na temat świata, ludzi oraz samego siebie. Są niejako fundamentem sposobu rozumienia świata – zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości.
Co więcej, dzięki rozwojowi zmysłów kształtuje się rozwój poznawczy, społeczny, emocjonalny, także komunikacyjny. Rośnie poczucie bezpieczeństwa, samodzielność, inicjatywa.
Wszystko, co dziecko słyszy i widzi składa się na całokształt jego osobowości.
2. Zburzenia zmysłowe
W ostatnich latach w psychologii niezwykłą popularnością cieszy się pojęcie integracji sensorycznej (SI). Jest ono tak wszechobecne nie ze względu na modę, ale na fakt, iż zaburzenia sensoryczne diagnozuje się u coraz większej liczby dzieci.
Autorka pojęcia, Jean Ayres, była zdania, że dziecko każdą umiejętność powinno nabywać w odpowiednim porządku, co eliminuje ryzyko zaburzeń. Porządek ten podzieliła na cztery stadia. Każde jest ze sobą ściśle powiązane i na siebie oddziałuje.
Możemy zatem wyróżnić:
- Stadium I (życie płodowe i okres noworodkowy) – rozwój integracji bodźców błędnikowych i proprioceptywnych (umożliwiają one m.in. ruch gałek ocznych, prawidłowe napięcie mięśniowe, równowagę, poczucie pewności w stosunku do siły grawitacji) oraz integracji bodźców dotykowych.
- Stadium II (1. rok życia) – poznanie schematu ciała, praksja (zdolność wykonywania złożonych ruchów celowych), koordynacja stron ciała.
- Stadium III (od 1. do 3. roku życia) – rozwój mowy, rozwój zdolności manipulacyjnych (koordynacja oko-ręka).
- Stadium IV (okres przedszkolny, wczesnoszkolny) – rozwój komunikacji międzypółkulowej, samokontroli, samoakceptacji, zdolności rozumienia i myślenia abstrakcyjnego.
Każdy z wymienionych etapów musi pojawić się w odpowiedniej kolejności. Jeśli tak się nie stanie, może dojść do zaburzeń w pracy mózgu, co z kolei może przełożyć się na problemy emocjonalne, społeczne, komunikacyjne.
3. Nie tylko integracja sensoryczna
Ale SI to nie jedyne zaburzenie, jakie może pojawić się, gdy zmysły dziecka nieodpowiednio się rozwiną. Może bowiem dojść do nadwrażliwości na niektóre bodźce – np. dotykowe lub słuchowe. Dziecko, które cierpi tak taką nadwrażliwość nie lubi zazwyczaj głośnej muzyki lub szorstkich faktur np. ubrań. Każdy dotyk lub dźwięk jest niemalże bolesny.
Co zatem robić, by rozwijać zmysły? Należy pozwalać dziecku na zabawę piaskiem, wodą, plasteliną, ryżem. Nie ograniczajmy pobytu na dworze do placu zabaw, ale wychodźmy z dzieckiem na spacer do parku, pozwalajmy chodzić boso. To również jest treningiem zmysłów.
