Umowa z nianią
Forma sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 3 jest kwestią indywidualnego wyboru rodziców. Oprócz oczywistych tradycyjnych rozwiązań (mama zostaje w domu lub dzieckiem zajmuje się babcia), mogą oni zdecydować się na żłobek lub klub dziecięcy, a także indywidualną opiekę, tzw. dziennego opiekuna lub niani. Zgodnie z ustawą z 4 lutego 2011 roku, osobę opiekującą się dzieckiem można zatrudnić na podstawie umowy uaktywniającej. Taka umowa z nianią określa, iż opieka może być sprawowana nad dzieckiem do końca kalendarzowego roku szkolnego, kiedy dziecko kończy 3 lata lub w indywidualnych przypadkach – do 4 urodzin.
1. Kwestie formalne umowy z nianią
Jak spisać umowę uaktywniającą? Przede wszystkim, wymogiem formalnym jest, by była ona sporządzona na piśmie. Musi zawierać strony umowy, jej cel, czas i miejsce, w jakim będzie sprawowana opieka, liczbę dzieci powierzonych osobie wpisanej w umowę, jej obowiązki, wynagrodzenie, czas, na jaki dana umowa jest podpisana oraz warunki, na podstawie których można ją rozwiązać. Istotną kwestią jest fakt, że sporządzenie takiej umowy równoznaczne jest z wyrażeniem zgody na dopełnienie obowiązków podatkowych z niej wynikających. Od podstawy wynagrodzenia niani, która nie może być wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, składki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadza ZUS. Natomiast od ewentualnych nadwyżek – rodzic, który powierza opiekę na dzieckiem.
Umowa z opiekunką może być zawarta przez oboje rodziców lub rodzica samotnie wychowującego dziecko. W wypadku, gdy rodzice wspólnie sprawują prawną opiekę nad dzieckiem, stroną muszą być oboje. Nianią nie może być jeden z rodziców, natomiast ustawa nie wyklucza innych więzów krwi między opiekunem a dzieckiem.
2. Podziemie a oficjalna praca
Pomimo wątpliwości zarówno wielu rodziców, jak i niań, podpisanie umowy przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim, opiekunki, które dotychczas wykonywały swoją pracę nielegalnie, po podpisaniu umowy zaczynają mieć opłacane składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ponadto umowa daje im możliwość dochodzenia swoich praw, takich jak określenie dokładnej stawki za nadgodziny oraz zakresu obowiązków – czy opiekunka powinna także sprzątać, prać i gotować, czy „jedynie” zajmować się dzieckiem.
Dla rodziców korzyści jest także co najmniej kilka: na podstawie umowy mogą wymagać wykonywania konkretnych obowiązków, w przypadku problemów natury prawnej zyskują narzędzie obrony, a także zwiększają poczucie pewności opiekunki, zatem i jakość wykonywanych przez nią obowiązków.
3. Kontrowersje wokół umowy uaktywniającej
Te z opiekunek, które nie zdecydowały się na wyjście z podziemia, twierdzą, że ustawa jest niepoprawnie skonstruowana: większość z nich, pracując nielegalnie, zarabia o kilkaset złotych więcej niż minimalna płaca krajowa. To sprawia, że w momencie, gdyby podpisały z rodzicami-pracodawcami umowę, zmusiłoby ich to do odprowadzania za nich składek ubezpieczenia zdrowotnego, zatem zwiększyłoby koszty opieki. Alternatywą byłoby obniżenie ich zarobków do minimalnej płacy (wtedy składki opłaca ZUS). Podpisanie umowy uaktywniającej ma zatem zarówno wady, jak i zalety – strony umowy powinny przekalkulować wszystkie możliwości i dokonać wyboru, który będzie dla nich najrozsądniejszy i który obie strony uznają za zadowalający.