Osteoporoza u dzieci – przyczyny, rozpoznanie i profilaktyka
Choć wydaje się, że osteoporoza dotyczy jedynie osób starszych, coraz więcej młodych ludzi zmaga się z tą chorobą. Badania przeprowadzone w łódzkich gimnazjach wykazały, że blisko 40 proc. uczniów ma obniżoną jakość tkanki kostnej. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest zwiększona podatność kości na złamania.
1. Rodzaj osteoporozy ma znacznie
Ze względu na przyczynę rozwoju choroby osteoporozę dzieli się na pierwotną i wtórną.
U ludzi młodych najczęściej ma się do czynienia z osteoporozą pierwotną o nieznanej etiologii. U dotychczas zdrowych osób daje się wówczas zauważyć nagły ubytek masy kości, co objawia się bólem kostnym kończyn i kręgosłupa.
Wraz z postępem choroby pojawić się mogą zaburzenia chodu, osłabienie siły mięśniowej, zniekształcenia kończyn i zahamowanie wzrostu.
Z kolei za osteoporozę wtórną odpowiadać mogą choroby przewlekłe, które trwają dłużej niż 6 tygodni, jak również schorzenia neurologiczne w przebiegu których pacjent jest unieruchomiony przez dłuższy czas.
Zagrożenie osteoporozą w tym przypadku niesie ze sobą również stosowanie leków, m.in. moczopędnych, przeciwpadaczkowych, hormonów nadnerczy, heparyny. Niebezpieczna jest również częsta antybiotykoterapia (dotyczy to zwłaszcza tetracyklin stosowanych doustnie).
2. Przyczyny osteoporozy u dzieci
W rozwoju masy kostnej daje się zauważyć trzy okresy:
- okres wzrostu – do 17.-18. roku życia, gęstość kości zwiększa się z 0,8 g/cm2 do 1,1-1,2 g/cm2,
- okres konsolidacji – (20.-35. rok życia) – zmiany w kościach są niewielkie,
- okres inwolucji (> 45. roku życia) – zmniejsza się gęstość kości, zwłaszcza u kobiet.
Bardzo ważny jest okres wzrostu, kiedy to styl życia i odpowiednia dieta mają ogromny wpływ na stan tkanki kostnej.
Największy problem stanowi zbyt mała podaż wapnia, którego zapotrzebowanie dobowe u dzieci do 10. roku życia wynosi 800 mg, a u młodzieży i osób dorosłych – 1000 mg. Najczęściej pokrywane jest jedynie w 50 proc.
Niezwykle istotne jest również zachowanie właściwej proporcji wapnia do fosforu (1:1). Nadmiar fosforu utrudnia bowiem wchłanianie wapnia. O przedawkowanie tego pierwiastka jednak bardzo łatwo, bo aż 30 proc. spożywanego fosforu to dodatki do żywności (fosforany i polifosforany), które znaleźć można w wyrobach czekoladowych, gazowanych napojach, zupach w proszku, serkach topionych.
Niezwykle ważną rolę we wchłanianiu wapnia pełni witamina D3. Jest to witamina endogenna, która syntetyzuje się pod wpływem promieniowania słonecznego. Można ją również dostarczyć organizmowi wraz z pożywieniem (w witaminę tę obfitują ryby). W okresie zimowym w wielu przypadkach konieczna jest jej suplementacja.
Do zaburzenia wchłaniania wapnia prowadzą niedobory białkowe.
Zwiększona ilość przypadków osteoporozy u dzieci wynika również z faktu, że kości ludzi młodych są dzisiaj nieprzystosowane do obciążenia. To powoduje ich demineralizację i osłabienie. Młodzież nie jest aktywna fizycznie, co ogranicza ich sprawność ruchową. To z kolei zwiększa ryzyko złamań.
3. Objawy osteoporozy u dzieci
Pediatrzy wskazują, że coraz częściej przychodzi im podejrzewać osteoporozę u dzieci. Objawy choroby są nieco inne niż u osób w podeszłym wieku. W przypadku ludzi młodych symptomem wiodącym jest ból kostny (zwłaszcza stóp i kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym) i mięśniowy, który najczęściej pojawia się po wysiłku fizycznym.
U pacjentów objawem osteoporozy jest również zaburzenie chodu (jest on asymetryczny). Obecne są również wady postawy, trudne do skorygowania (najczęściej są to: spłycenie lordozy szyjnej, lędźwiowej i skrzywienie boczne kręgosłupa).
Na osteoporozę u dzieci wskazywać mogą ponadto: przykurcze stawowe, skrócenie długości tułowia, asymetria długości kończyn, obniżenie wysokości ciała i złamania patologiczne.
Wraz z postępem choroby dojść może do obniżenia ogólnej sprawności i pojawienia się problemów z oddychaniem (w efekcie deformacji szkieletu).
Diagnozę stawia się w oparciu o wynik badania densytometrycznego.
Leczenie osteoporozy u dzieci w znacznym stopniu opiera się na modyfikacji diety. Musi ona dostarczać organizmowi odpowiednią ilość wapnia i witaminy D.
Codzienny jadłospis powinien uwzględniać mleko i jego przetwory.
Ważna jest również ekspozycja na promieniowanie słoneczne, a w okresie jesienno-zimowym suplementacja witaminą D.
Gdy dieta nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania na istotne dla kości składniki, wówczas konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego (polega ono na uzupełnianiu niedoborów wapnia, witaminy D i C, magnezu i cynku). Niezbędna jest także aktywność fizyczna, jak również rehabilitacja (kinezyterapia, fizjoterapia).
W niektórych przypadkach obligatoryjne jest uzupełnienie niedoborów hormonalnych (hormonu wzrostu, testosteronu, estrogenów).
4. Jak zapobiec osteoporozie w młodym wieku?
Zasada jest prosta – racjonalna dieta i odpowiednia ilość ruchu, zwłaszcza na świeżym powietrzu. To właśnie te czynniki w znacznym stopniu zapobiegają rozwojowi osteoporozy.
Odpowiedni tryb życia w dzieciństwie jest w stanie także zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby w wieku dojrzałym. To niezwykle ważne ze wglądu na fakt, że osteoporozę u osób dorosłych diagnozuje się coraz częściej (w Polsce choruje 2,5 mln kobiet i 0,5 mln mężczyzn).
