Niewydolność łożyska
Niewydolność łożyska ma istotny wpływ na zaburzenie wewnątrzmacicznego rozwoju i wzrostu płodu. Wszelkie nieprawidłowości łożyska mogą skutkować nieprawidłowym przebiegiem ciąży, porodu i połogu. Jeśli niewydolność łożyska w okresie okołoporodowym grozi niedotlenieniem płodu i skutkuje zaburzeniami serca płodu, stanowi wskazanie do indukcji porodu. Łożysko rozwija się od początku ciąży, gdy zaczyna kształtować się płód. To ono warunkuje właściwy rozwój i życie płodu. Dlaczego? Bo reguluje wszystkie procesy związane z wewnątrzmacicznym rozwojem dziecka, dostarcza mu niezbędnych substancji odżywczych i tlenu oraz odprowadza produkty przemiany materii i dwutlenek węgla.
1. Zaburzenia rozwoju łożyska
Łożysko reguluje wiele procesów w organizmie kobiety ciężarnej i jest miejscem wielu przemian metabolicznych. W łożysku odbywają się podstawowe przemiany enzymatyczne, pod wpływem których wytwarzane są substancje odżywcze dla płodu. W czasie ciąży łożysko spełnia dla dziecka funkcję wielu układów wewnętrznych, np. układu pokarmowego czy układu oddechowego. Stanowi również bardzo ważną barierę immunologiczną, chroniącą przed wnikaniem do płodu drobnoustrojów chorobotwórczych. Wady rozwojowe łożyska, nieprawidłowe zagnieżdżenie się łożyska lub jego niewydolność stanowią poważne zagrożenie dla przebiegu ciąży i rozwoju płodu.
Wszystkie patologie łożyska, dotyczące zarówno jego budowy, umiejscowienia, jak i chorób, prowadzą do jego niewydolności czynnościowej. Zaburzenia rozwojowe łożyska we wczesnej ciąży prowadzą najczęściej do poronień, a w zaawansowanej ciąży stanowią przyczynę nieprawidłowej wymiany między matką a płodem. W rezultacie skutkują zahamowaniem wzrostu płodu i innymi zagrożeniami zdrowia i życia dziecka. Często występująca wada rozwojowa łożyska to tworzenie się kosmówki poza granicami narządu. Powstaje w sytuacji, gdy płyta kosmkowa, od której odchodzą kosmki, jest mniejsza od płyty podstawnej. Kosmówka poza łożyskiem może skutkować niską masą urodzeniową dziecka i występowaniem wad wrodzonych płodu.
Inne zaburzenia rozwoju łożyska, to: łożysko dwupłatowe, występowanie dodatkowego płata łożyska, łożysko błoniaste, łożysko obrączkowate. Dodatkowe płaty łożyska połączone są naczyniami krwionośnymi przebiegającymi swobodnie nad szyjką macicy i pod częścią przodującą płodu. Są to tzw. naczynia błądzące. Jeśli pęka pęcherz płodowy, dochodzi również do pęknięcia naczyń błądzących, co stanowi poważne zagrożenie dla życia płodu, gdy zmiany łożyska nie zostaną odpowiednio wcześnie zdiagnozowane.
2. Zmiany ogniskowe łożyska
Świeży zawał łożyska jest umiarkowanie twardy i ciemnoczerwony. Wraz z upływem czasu staje się coraz twardszy i zmienia kolor na brązowy, potem na żółty, aż w końcu na biały. Stary zawał łożyska wygląda jak bezkształtna, twarda, biała płytka. Małe zawały łożyska zdarzają się stosunkowo często, lecz nie mają poważnego znaczenia dla rozwoju płodu. Zawałom rozległym, obejmującym ponad 10% łożyska, towarzyszy zahamowanie wzrostu płodu. Może również dochodzić do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Zagrożenie jest bezpośrednio związane z utratą żywych kosmków łożyska zdolnych do efektywnej wymiany matczyno-płodowej. Niekiedy za zmniejszenie się liczby czynnych kosmków odpowiada nasilone okołokosmkowe odkładanie się włóknika. Rozległe zawały łożyska spotyka się właściwie tylko u kobiet w stanie przedrzucawkowym. W takich łożyskach stwierdza się ostrą miażdżycę naczyń maciczno-łożyskowych i skłonność do zakrzepicy, która poważnie ogranicza przepływ krwi matki do łożyska.
3. Infekcje łożyska
Jeśli drobnoustroje chorobotwórcze dostaną się do krwiobiegu ciężarnej, razem ze strumieniem krwi mogą przenikać przez łożysko i powodować stany zapalne kosmówki. Drobnoustroje mogą również przejść z kanału rodnego i wywoływać zapalenie błon płodowych. Zapalenie kosmków łożyska jest zwykle spowodowane zajęciem łożyska przez procesy chorobowe występujące u matki, takie jak: różyczka, toksoplazmoza, listerioza, kiła, cytomegalia. Większość przypadków zapalenia kosmków łożyska ma jednak nieznaną etiologię. Zapalenie kosmków niesie duże ryzyko wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu. Jeśli dojdzie do wstępującego zakażenia błon płodowych, istnieje duże prawdopodobieństwo przedwczesnego przerwania błon płodowych i porodu przedwczesnego.
4. Pozakosmkowy trofoblast
Większość przypadków niewydolności łożyska spowodowana jest uszkodzeniem narządu. Najczęstszy czynnik niewydolności łożyska to zmniejszony dopływ krwi matczynej do łożyska i płodu. Łożysko tworzy wówczas swój własny system ukrwienia, który powstaje w wyniku naciekania tętnic spiralnych przez trofoblast pozakosmkowy. Kosmki tworzące się poza łożyskiem niszczą mięśnie i tkankę sprężystą błony środkowej tętnic. Dochodzi do przekształcania się tętnic spiralnych w maciczno-łożyskowe naczynia krwionośne o cienkiej ścianie, które ulegają łatwemu rozszerzaniu się i dostosowują się do zwiększonego napływu krwi matczynej do łożyska. Jeśli transformacja tętnic spiralnych do naczyń maciczno-łożyskowych jest niepełna, dochodzi do ograniczenia przepływu krwi od matki do płodu. Skutkuje to zmniejszeniem ilości dostarczanego do płodu tlenu i substancji odżywczych, co grozi zaburzeniem wzrostu płodu lub jego śmiercią.