Jak obliczyć zasiłek opiekuńczy?
Wiele osób wie, czym jest zasiłek opiekuńczy i kiedy można się o niego ubiegać, ale niewielu zdaje sobie sprawę, jak obliczyć wysokość zasiłku opiekuńczego. Najprościej mówiąc, miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru, tzn. pracownikowi za okres zwolnienia lekarskiego z powodu konieczności sprawowania opieki nad członkiem własnej rodziny należy się zasiłek w wysokości 80% przyjętej podstawy wynagrodzenia z okresu dwunastu miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
1. Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy?
Zasiłek opiekuńczy należy się ubezpieczonemu, który podlega obowiązkowemu lub/i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i nie może wykonywać pracy ani zarabiać pieniędzy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad:
- zdrowym dzieckiem do lat 8 w przypadku, kiedy zamknięto nagle żłobek, przedszkole lub szkołę, do której uczęszczało dziecko; w sytuacji porodu, choroby lub pobytu w szpitalu małżonka, który dotąd stale opiekował się dzieckiem;
- chorym dzieckiem w wieku do 14 lat;
- małżonkiem, który stale opiekował się dzieckiem, ale obecnie przebywa w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- innym chorym członkiem rodziny, który pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą ubezpieczoną.
Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka, ale zasiłek można wypłacić tylko jednemu z rodziców – temu, który wystąpi z wnioskiem o wypłatę świadczenia za dany okres.
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa reguluje, że zasiłek opiekuńczy przysługuje:
- pracownikom;
- członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
- osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym;
- osobom wykonującym pracę nakładczą;
- osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym;
- osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- osobom odbywającym służbę zastępczą;
- duchownym.
2. Kiedy nie przysługuje zasiłek opiekuńczy?
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli w gospodarstwie domowym są obecni inni członkowie rodziny, którzy mogliby sprawować opiekę nad chorym członkiem rodziny lub dzieckiem.
Zasada ta jednak nie stosuje się do sytuacji, kiedy opieki wymaga chore dziecko do 2 lat – wówczas nawet obecność innych członków rodziny we wspólnym domu upoważnia do otrzymania zasiłku opiekuńczego. Okres pobierania zasiłku opiekuńczego nie może być dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje za okres, w którym osoba ubezpieczona zachowuje nadal prawo do wynagrodzenia, w okresie urlopu wychowawczego lub bezpłatnego, w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności (chyba że aresztowany wykonuje odpłatną pracę na podstawie skierowania do pracy i jest ubezpieczony chorobowo) oraz za okres objęty zaświadczeniem lekarskim, kiedy podczas zwolnienia lekarskiego wykonywano pracę zarobkową.
Ponadto, zasiłek opiekuńczy można dostać pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mieszkających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić opiekę.
W przypadku, kiedy ubezpieczona matka dziecka, pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu, ubezpieczony ojciec dziecka (albo inny najbliższy członek rodziny) może otrzymać za okres pobytu matki dziecka w szpitalu dodatkowy zasiłek opiekuńczy z racji sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. Ten dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla ojca nie przysługuje jednak dłużej niż 8 tygodni, czyli 56 dni.
3. Jakie dokumenty należy złożyć?
Aby ZUS wypłacił zasiłek opiekuńczy z racji sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8, potrzebne są określone dokumenty. Należą do nich:
- wniosek na druku ZUS Z-15 o uzyskanie zasiłku opiekuńczego;
- oświadczenie ubezpieczonego rodzica w sytuacji, kiedy nagle zamknięto żłobek, przedszkole lub szkołę, do której chodziło dziecko;
- decyzja właściwego inspektora sanitarnego zarządzającego izolację dziecka w przypadku, gdy istnieje podejrzenie o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej;
- zaświadczenie lekarskie wystawione w razie porodu, choroby lub pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3 w przypadku pracowników albo ZUS Z-3a w przypadku pozostałych ubezpieczonych.
Warto zadbać o załatwienie wszelkich formalności, by otrzymać zasiłek opiekuńczy i mieć wsparcie finansowe w sytuacji niemożności zarobkowania z powodu konieczności opiekowania się dzieckiem.
Zasiłek opiekuńczy a KRUS? Osoby podlegające ubezpieczeniu KRUS mogą korzystać z niego na takich samych zasadach, jak w przypadku ubezpieczonych w ZUS-ie.
4. Wysokość zasiłku
Jeżeli pracownik jakiejś firmy złoży zwolnienie lekarskie z powodu konieczności sprawowania opieki nad członkiem rodziny, np. nad żoną, która jest po porodzie, oraz przedłoży oświadczenie, potwierdzające, że nie ma nikogo z rodziny, kto mógłby w tym czasie zaopiekować się małżonką, to przysługuje mu zasiłek opiekuńczy za dany okres.
Wysokość świadczenia to 80% przyjętej podstawy wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
W podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie pracownika, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika. Warto pamiętać, że prawo do zasiłku przysługuje bez okresu wyczekiwania już od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Np. jeżeli pracownik dostarczył do firmy zwolnienie lekarskie w kwietniu 2010 roku z racji konieczności opiekowania się chorym dzieckiem, to podstawą naliczenia zasiłku opiekuńczego będzie średnie wynagrodzenie wypłacane od kwietnia 2009 roku do marca 2010 roku. Wysokość zasiłku opiekuńczego będzie wynosiła 80% ustalonej podstawy.
5. Zasiłek opiekuńczy - covid
Po wybuchu epidemii Covid - 19 rząd przygotował specjalny zasiłek opiekuńczy, dla rodziców dzieci, które z tego powodu musiały przejść na naukę zdalną.
8 marca 2020 zostały wprowadzone przepisy, które przewidują dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Przysługuje on osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym (np. z umowy o pracę, umowy zlecenia, działalności gospodarczej) będącej na zwolnieniu, która musi zająć się dzieckiem w wieku do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły w związku z epidemią koronawirusa SARS-CoV-2.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje od 26 marca br. także ubezpieczonym rodzicom dzieci:
- do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności;
- do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
- osoby, które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
Przysługuje także ubezpieczonym rodzicom lub opiekunom osób pełnoletnich niepełnosprawnych ze względu na zamknięcie placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna, tj. szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze.
Zasiłek jest przyzwany sukcesywnie, wraz ze zmieniającą się sytuacją epidemiczną. Zasiłek opiekuńczy po 24 maja 2020 roku został przedłużony dla rodziców, którzy zdecydowali się na pozostawienie swoich dzieci w domu.
Zasiłek opiekuńczy po 28 czerwca również został sukcesywnie przedłużony, na tych samych co wcześniej warunkach, aż do końca lipca. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy po 26 lipca już nie obowiązywał, można było skorzystać jedynie ze zwykłego świadczenia opiekuńczego.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dziecko do lat 8, związany z epidemią Covid -19 został wznowiony podczas kolejnej fali zachorowań.
