Barbórka - jaka jest historia tego święta, kiedy wypada?
Barbórka to tradycyjne święto górnicze, obchodzone co roku w Polsce w dniu św. Barbary. Poza górnikami Barbórkę obchodzą także geolodzy i inne osoby, wykonujące zawody związane z poszukiwaniem paliw kopalnych. Kiedy wypada święto Barbórki? Jaka jest historia tego święta? Jak obchodzona jest Barbórka?
1. Skąd pochodzi imię Barbara (Barbórka)?
Imię Barbara wywodzi się z języka greckiego, od słowa barbaros (niegrecki, obcy, barbarzyński). Św. Barbara to patronka dobrej śmierci i ciężkiej pracy, od XVII jest patronką górników. Imię to jest dość popularne i noszone w różnych krajach i kulturach na całym świecie.
Barbórka to pochodzące ze Śląska i Zagłębia zdrobnienie imienia Barbara. Zdrobnienie to wiąże się ze świętem górniczym - Barbórką.
2. Jaka jest historia oraz zwyczaje związane z Barbórką?
Barbórka jest polskim świętem górników. Jej pochodzenie sięga średniowiecza. Według wierzeń huczna zabawa w Barbórkę miała być gwarancją szczęśliwej pracy górników przez następny rok.
Początkowo była jedynie świętem kościelnym. Pierwsze ceremonie odbywały się w połowie XVIII wieku w Górach Tarnowskich, gdzie wydobywano rudy ołowiowo-srebrowe.
Z okazji Barbórki górnicy robili sobie przerwę od ciężkiej pracy i w galowym ubraniu uczestniczyli we mszy świętej razem z towarzyszącą im rodziną.
W XIX wieku pojawił się zwyczaj marszu przez kopalnię i miasto, do siedziby dyrekcji kopalni, gdzie miała miejsce uroczysta ceremonia. W czasie tej uroczystości przełożeni wyrażali wdzięczność oraz wyrazy uznania dla górników. Składano sobie wzajemne życzenia, a wszystko to przy akompaniamencie orkiestry górniczej.
W okresie PRL-u nazwa święta została zmieniona na Dzień Górnika, aby wykorzenić religijne skojarzenia. Od tej pory przez wiele lat uroczystości miały jedynie świecki charakter. Organizowano z tej okazji akademie, wręczano medale i nagradzano najbardziej zasłużonych pracowników. W sklepach można było kupić m.in. znaczki pocztowe związane z tym świętem, wino owocowe "Barbórka" czy też papierosy "Górnik".
Dziś Barbórka ponownie rozpoczyna się poranną mszą. Następnie górnicza orkiestra maszeruje przez osiedla górnicze (familoki), grając swój hymn. W dalszej kolejności odbywają się koncerty, akademie, tzw. karczmy piwne i bale, w których uczestniczą całe górnicze rodziny. Święto kończy się zwykle widowiskami, pokazami i iluminacjami.
W 2018 roku obchody Barbórki zostały wpisane na listę Dziedzictwa Niematerialnego UNESCO.
3. Kiedy wypada Barbórka?
Barbórka co roku obchodzona jest 4 grudnia. Święto to nie jest ustawowo dniem wolnym od pracy, które zostały określone w Ustawie o dniach wolnych od pracy.
4. Powiedzenia związane z Barbórką
W kulturze polskiej możemy spotkać wiele powiedzeń związanych ze świętem Barbórki. Oto kilka z nich:
- „Barbara po wodzie – święta po lodzie”;
- „Kiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto";
- „Barbara święta o górnikach pamięta”;
- „Kto w Barbórkę nie pije, tego w grubie zabije";
- „Barbara mrozi – Mikołaj lód zwozi".
W Barbórkę na dowód uznania za ciężką oraz niebezpieczną pracę, górnicy otrzymują nagrody pieniężne. Na znak pomyślności oraz dobrobytu przyjął się również zwyczaj rozdzielania między górników piwa, bułek i kiełbasy.
