Jak wytłumaczyć dziecku, czym jest tradycja?
Tradycja to często pojęcie abstrakcyjne dla dzieci. My sami niekiedy postrzegamy ją jako pozostałość po dawnych czasach, choć skrzętnie ją pielęgnujemy. Podpowiadamy, jak wytłumaczyć dzieciom istotę świąt i zwyczajów oraz dlaczego warto pielęgnować polskie tradycje.
1. Co to jest tradycja?
Tradycja to nic innego jak obyczaje, zachowania, poglądy lub normy, które przekazywane są z pokolenia na pokolenie.
Wyróżnia się tradycje:
- narodowe (ich wspólnym mianownikiem jest historia, literatura czy mity założycielskie danej społeczności), np. legenda o Warsie i Sawie,
- społeczne (odwołują się np. do tradycyjnych ról społecznych),
- religijne (Zielone Świątki, tradycja świąt wielkanocnych),
- regionalne (zwyczaje ograniczajace się do danego regionu),
- kulinarne (np. wielkopolskie pyry z gzikiem).
Trudno jednoznacznie wskazać, czym jest/nie jest tradycja. O ile pewne zwyczaje są znane wszystkim (np. tradycja ubierania choinki na Boże Narodzenie), o tyle inne, np. wielkanocne grzebanie śledzia jest znane tylko mieszkańcom Kujaw i Pomorza.
Trzeba też pamiętać, że nie każdy pielęgnuje tę samą tradycję. Nie każdy dzieli się opłatkiem przy wigilijnym stole lub święci pokarmy w Wielką Sobotę. Niektóre tradycje bowiem mogą mieć związek np. z religią czy regionem, z którego pochodzimy.
2. Czym dla człowieka może być tradycja?
Jerzy Waldorff, polski pisarz i publicysta pisał, że "sens życia i wiara w człowieka nie bierze się z pustki, lecz z pielęgnowania tradycji i ocalania pamięci zbiorowej, która stanowi o przyszłości i wielkości narodu".
Wydaje się zatem, że pielęgnowanie tradycji (obyczajów) jest niezwykle ważnym elementem naszej tożsamości. Tworzy ją i kształtuje. To zresztą jeden z argumentów, który tłumaczy, dlaczego warto pielęgnować tradycje. To właśnie ona pokazuje nam bowiem kim jesteśmy, skąd pochodzimy i kim są nasi przodkowie.
Tradycja ma na ogół pozytywny charakter. Przywodzi dobre wspomnienia, np. przypomina nam dzieciństwo. Jest łącznikiem między przeszłością a teraźniejszością. Śladem po minionych pokoleniach.
3. Czy warto pielęgnować dawne tradycje?
Zdecydowanie! Choć wydaje się nam, że tradycyja jest czymś niezmiennym, warto wiedzieć, że na przestrzeni wieków ulegała ona różnym transformacjom. Dziś wiele zwyczajów wygląda zupełnie inaczej. Wiele z nich zostało zmienionych i dostosowanych do realiów XXI wieku.
Mimo to warto je pielęgnować i przekazywać naszym dzieciom. To one budują w pewnym stopniu rodzinne więzi. Nic też nie stoi na przeszkodzie, by tworzyć własne rodzinne tradycje, np. wspólne oglądanie filmów raz w miesiącu lub pieczenie pączków na Tłusty Czwartek.
O polskich tradycjach dzieci uczą się przede wszystkim od rodziców i dziadków. Wiele na jej temat mówi się też w przedszkolu. Niektóre ze zwyczajów mogą rodzić dodatkowe pytania, np. dlaczego przy wigilijnym stole stawia się dodatkowe nakrycie, w jakim celu wkłada się siano pod obrus lub co jest marzanna (tradycja topienia jej pierwszego dnia wiosny). Nigdy nie zostawiajmy ich jednak bez odpowiedzi! Niektóre zwyczaje zyskują sens dopiero wtedy, gdy dziecko będzie wiedzieć, w jakim celu się je celebruje.
4. Książki o tradycji dla dzieci
Najmłodszym dzieciom polecamy książkę "Feluś i Gucio świętują" Katarzyny Kozłowskiej. To publikacja, która ukazała się nakładem wydawnictwa Nasza Księgarnia i w bardzo prostych słowach pokazuje przedszkolakom, jakie tradycje (m.in. religijne, państwowe, prywatne) obchodzi się w Polsce.
Opisuje różne święta (te znane i mniej znane, jak np. Międzynarodowy Dzień Kropki), a dodatkowo daje możliwość poznania pór roku i nazw miesięcy. Książka uczy, że w przyrodzie zachowana jest ciagłość, pory roku i miesiące niezmiennie po sobie następują, a święta powtarzają się cyklicznie. Pomaga w tym umieszczenie na każdej stronie fragmentu koła pór roku, który wskazuje, w którym miesiacu Feluś i Gucio obchodzą dane wydarzenie.
"Wspólne przeżywanie tych dni tworzy wspólnotę, wzmacnia więzi w grupie przedszkolnej i w rodzinie. Włączanie ich do przygotowań, nakłanianie ich do samodzielnego wykonywania upominków, i składania życzeń oraz do pamiętania o innych uwrażliwia, uczy serdeczności i życzliwości. Sprawia, że [dzieci] stają się aktywnymi uczesnikami wydarzeń" – przekonuje we wstępie do książki Katarzyna Kozłowska.
Z kolei starszym dzieciom, zainteresowanym grudniowymi zwyczajami, polecana jest książka Moniki Urlik "Idą święta. O Bożym Narodzeniu, Mikołaju i tradycjach światecznych na świecie". To według wielu młodych czytelników jedna z ciekawszych publikacji na ten temat. Napisana jest prostym językiem, ale z ogromną iloscią ciekawostek i faktów, które potrafią zaskoczyć również dorosłych (stąd warto czytać ją razem z dzieckiem). Stanowi doskonały punkt wyjścia do rozmów o przeszłosci i dawnych zwyczajach. Przywołuje też dobre wspomnienia.
To z tej ksiażki dziecko dowie się, dlaczego Boże Narodzenie obchodzimy akurat 25 grudnia, dlaczego ubieramy choinkę i w jakim celu organizuje się bożonarodzeniowe jarmarki. Jest też kilka odniesień do kultury masowej, m.in. filmu "Kevin sam w domu", ale też sporo historii.
Starajmy się pielęgnować tradycję w naszych domach. Nie zapominajmy o zwyczajach, celebracji których uczyliśmy się od naszych rodziców i dziadków. To pozwoli umocnić rodzinne więzi i nada głębszy sens wielu wydarzeniom.
