Alergia na mleko u niemowląt: jak ją rozpoznać? Zalecenia żywieniowe, gdy dziecko nie toleruje mleka
Artykuł sponsorowany Nutricia
Alergie pokarmowe stanowią w dzisiejszych czasach duży problem zdrowotny ze względu na ich przewlekły charakter. Do najczęstszych alergenów pokarmowych u niemowląt zalicza się białka mleka krowiego, co potwierdzają statystyki, gdyż wspomniana alergia na mleko krowie dotyczy w Polsce około 1% pacjentów poniżej 2. roku życia. W wieku niemowlęcym jej objawy często mylone są z nietolerancją laktozy. W związku z tym niezwykle ważne jest postawienie właściwej diagnozy i wprowadzenie odpowiednich zaleceń żywieniowych.
Nietolerancja laktozy czy alergia na mleko?
Te dwa pojęcia są niesłusznie używane zamiennie. Schorzenia te mają zupełnie inny przebieg i charakter. O ile alergia na białka mleka krowiego dotyczy nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na białka mleka krowiego trafiające do organizmu, o tyle nietolerancja laktozy wiąże się z jej nieprawidłowym trawieniem w wyniku niedoboru enzymu zwanego laktazą lub zmniejszeniem jej aktywności.
Nietolerancja laktozy to zespół objawów klinicznych, wynikających z zaburzeń trawienia i wchłaniania laktozy w jelicie cienkim, występujących po spożyciu opisywanego cukru mlecznego. W potocznym języku dosyć często możemy spotkać się z określeniem „nietolerancja mleka”, co jest błędnym postrzeganiem. Laktoza to dwucukier, występujący naturalnie w mleku ssaków, w tym w mleku krowim i pokarmie kobiecym. By mogła zostać poprawnie strawiona przez organizm, niezbędne jest jej rozłożenie do dwóch cukrów prostych – glukozy i galaktozy, przy pomocy enzymu zwanego laktazą. Za jego produkcję odpowiedzialne są komórki nabłonkowe znajdujące się w jelicie cienkim. W sytuacji, gdy mamy do czynienia z ze stanem obniżonej aktywności enzymatycznej laktazy względem obecnego zapotrzebowania organizmu, mówimy o hipolaktazji.
W przebiegu nietolerancji laktozy niestrawiony cukier mleczny gromadzi się w świetle jelita grubego, ulegając fermentacji z udziałem bakterii. W efekcie tego powstają gazy jelitowe, wzrasta ciśnienie osmotyczne w jelitach, co przekłada się na gorsze samopoczucie i odczuwany dyskomfort brzuszny u maluszka.
Alergia na mleko, a właściwie alergia na białka mleka krowiego (ABMK) to powtarzalna, niepożądana reakcja organizmu po spożyciu białek, u której podłoża leży mechanizm odpornościowy. Do najczęstszych alergenów mleka krowiego zaliczyć należy kazeinę oraz białka serwatkowe (α-laktoalbuminę i β-laktoglobulinę). Objawy alergii mogą być bardzo zróżnicowane, w przypadku niemowląt dotyczą jednak głównie:
- przewodu pokarmowego (nadwrażliwość żołądkowo-jelitowa, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie odbytnicy);
- układu oddechowego (duszność krtaniowa, duszność z obturacją, śluzowy katar, sapka, astma oskrzelowa);
- skóry (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry).
U części pacjentów mogą pojawić się również objawy wielonarządowe. Co ważne i jednocześnie dające nadzieję – wraz z wiekiem u większości dzieci rozwija się tolerancja na białka mleka krowiego, umożliwiając im tym samym wprowadzanie do jadłospisu nowych produktów (np. przetworów mlecznych) i urozmaicanie dotychczasowego menu.
Objawy i przyczyny nietolerancji laktozy u niemowląt
Nietolerancję laktozy, w zależności od przyczyny, możemy podzielić na:
- pierwotną nietolerancję laktozy wynikającą z obecności specyficznej odmiany genu LCT, ujawniającą się najczęściej u starszej młodzieży i osób dorosłych. W tej odmianie nietolerancji objawy ujawniają się stopniowo, nasilając się wraz z wiekiem;
- wtórną nietolerancję laktozy spowodowaną uszkodzeniem kosmków jelitowych, np. w przebiegu zakażenia przewodu pokarmowego, celiakii, niedożywienia, mukowiscydozy bądź jako skutek uboczny stosowania u dziecka niektórych leków, takich jak antybiotyki czy niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Niejednokrotnie objawy nietolerancji laktozy u niemowląt przypominają kolkę niemowlęcą, której jedną z przyczyn może być niedobór laktazy. Do najczęstszych symptomów należą wodniste stolce o nieprzyjemnym, kwaśnym zapachu. Ponadto pojawiają się: nadmierne wzdęcia i gazy, bóle brzucha, nudności, odgłosy przelewania w brzuchu po spożyciu pokarmów zawierających laktozę. Nasilenie objawów nietolerancji laktozy u niemowlęcia jest cechą osobniczą każdego dziecka; zależy również od ilości przyjętego mleka. W przypadku niepokojących objawów należy skonsultować się z pediatrą. Niezwykle ważne jest bowiem postawienie właściwej diagnozy, co w praktyce oznacza rozróżnienie alergii na białka mleka krowiego od nietolerancji laktozy. Za ostatecznym rozpoznaniem przemawia między innymi brak dodatniego wywiadu rodzinnego, biegunka fermentacyjna, kwaśne pH stolca oraz obecność substancji redukujących w kale.
Zalecenia żywieniowe przy nietolerancji laktozy
Zarówno w przypadku alergii na mleko (białka mleka krowiego), jak i w przypadku nietolerancji laktozy należy zastosować dietę eliminacyjną. Z jadłospisu dziecka w pierwszej kolejności eliminuje się mleko oraz produkty mleczne będące źródłem laktozy. W skomponowaniu pełnowartościowego jadłospisu pomoże wykwalifikowany dietetyk, który zadba o inne źródła białka oraz wapnia, niezbędnego do prawidłowego rozwoju kośćca u dziecka.
Wrodzony niedobór laktazy jest niezwykle rzadki i ujawnia się w pierwszych dniach życia noworodka. W tej sytuacji wymagane jest wykluczenie laktozy z diety na całe życie, a karmienie piersią niestety nie jest możliwe, ponieważ, niezależnie od diety, laktoza produkowana jest w gruczole piersiowym matki. Natomiast wtórny (nabyty) niedobór laktazy ma charakter przejściowy i ustępuje po regeneracji błony śluzowej jelita, ponieważ dieta eliminacyjna powoduje poprawę w zakresie objawów.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja, gdy mamy do czynienia z alergią na białka mleka krowiego. Wtedy mama karmiąca piersią stosuje specjalną dietę, w której eliminuje się nie tylko mleko i przetwory mleczne, ale również produkty, które mogą być ukrytym źródłem wspomnianego składnika, np. wędliny, pieczywo czy niektóre wyroby garmażeryjne (jeśli w ich składzie znajdują się białka mleka krowiego).
Przy potwierdzeniu alergii na białka mleka krowiego oraz u dzieci, które nie są karmione piersią, należy wprowadzić preparaty mlekozastępcze o wysokim stopniu hydrolizy. Przykładem takiego produktu jest hipoalergiczny preparat mlekozastępczy w proszku – Bebilon Pepti 2, przeznaczony dla niemowląt powyżej 6. miesiąca życia. Produkt zawiera białka serwatkowe poddane hydrolizie znacznego stopnia, co znacznie obniża ich alergenność. Ponadto charakteryzuje go komplet składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowlęcia w drugim półroczu życia, jako podstawa zbilansowanej diety.
Artykuł sponsorowany Nutricia