Rozwój w pierwszych dniach po zapłodnieniu

Zapłodnienie powoduje powstanie zygoty, która przesuwa się do macicy dzięki ruchom rzęsek. W tym czasie przechodzi liczne podziały. Pierwszy to bruzdkowanie. W trzeciej dobie po zapłodnieniu jest 12-16 blastomerów. Komórka znajduje się wtedy w stadium moruli – przypomina owoc morwy. Dalej komórki zewnętrzne tworzą jednolitą warstwę, a komórki wewnętrzne – węzeł zarodkowy.

1. Co dzieje się po zapłodnieniu?

To powoduje, że w środku tworzy się kula, której blastomery wydzielają płyn, dzięki któremu powstaje jamę blastuli, czyli blastocel. W tym momencie zarodek przyjmuje postać pęcherzyka zarodkowego zwanego blastocystą. Pośredniczy ona w odżywianiu zarodka. Z dużych komórek w jamie blastuli rozwija się zarodek. Zapłodniona komórka przez kilka dni unosi się w świetle macicy, a następnie wszczepia się w błonę śluzową macicy (zagnieżdża się) i pokrywa nabłonkiem doczesnej.

2. Rozwój płodu

Zobacz film: "Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży"

Przechodząc kolejne fazy rozwoju płodu przekształci się w kosmówkę, z której około 4. miesiąca ciąży rozwinie się łożysko. Najpierw zarodek odżywiany jest za pomocą trofoblastu, a gdy pojawi się łożysko – płód otrzymuje pokarm poprzez pępowinę i za jej pomocą wydala produkty przemiany materii.

Wytworzenie się blastuli jest ostatnim etapem rozwoju płodu bruzdkowania. Dzięki temu, że zarodek się rozwija różnicują się w nim komórki o odmiennych właściwościach. Około 12. dnia w węźle zarodkowym powstaje jama owodni. Komórki otaczające tę jamę nazwane zostały ektodermą, zaś komórki znajdujące się od strony blastocelu nazwane są endodermą. Komórki endodermy stopniowo migrują z węzła zarodkowego podścielając trofoblast.

Stykające się ze sobą warstwy ektodermy i endodermy tworzą tarczę zarodkowa. Z tarczy zarodkowej powstanie cały organizm zaś z pozostałej części blastuli utworzą się błony płodowe. Kiedy endoderma podścieli całkowicie trofoblast powstanie nowa jama zarodkowa zwana jamą pęcherzyka żółtkowego.

W tym samym czasie z tyłu pęcherzyka zarodkowego zaczyna kształtować się trzeci listek zarodkowy zwany mezodermą. Proces powstania mezodermy nosi nazwę gastrulacji. Część komórek mezodermy wciska się między endodermę i ektodermę tarczy zarodkowej a pozostałe wciskają się między trofoblast i endodermę tworząc w ten sposób ścianę pęcherzyka żółtkowego.

Mezoderma pozazarodkowa tworzy we wczesnej fazie zwarte skupisko komórek, które otacza pojedynczą warstwą zarodek od strony zewnętrznej i trofoblast od wewnątrz. Dzięki temu po wytworzeniu kosmków wrastających w śluzówkę macicy tworzy się najbardziej zewnętrzna błona płodowa zwana kosmówką.

Między zarodkiem a błoną kosmówki tworzy się sznur z komórek mezodermy zwany szypułą, z którego później powstanie pępowina. Natomiast część zewnętrznego listka zarodkowego, czyli ektodermy znacznie się uwypukla i zamyka nad zarodkiem tworząc błonę płodową wypełnioną cieczą, czyli owodnię. Z zawiązka pęcherzyka moczowego uwypukla się omocznia, która ciągnie za sobą naczynia krwionośne dochodzące do komórki i rozgałęziające się tam. Z listków zarodka rozwijają się poszczególne elementy anatomiczne człowieka.

3. Etapy rozwoju płodu

Wyróżnia się następujące okresy rozwoju płodu:

• okres zarodkowy (embrionalny) – jest to okres rozwojowy człowieka, który trwa od około szóstego lub ósmego dnia, czyli od momentu implantacji – zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja do momentu wykształcenia się wszystkich narządów – ok. 6. tygodnia. Po okresie embrionalnym następuje okres płodowy. W okresie zarodkowym w łonie matki rozwija się zarodek – ludzki embrion skąd też bierze się druga nazwa. Nie wykazuje on jeszcze żadnego podobieństwa do istoty ludzkiej.
• płodowy – zaczyna się w 9. tygodniu od poczęcia, a kończy w 38. tygodniu. W tym czasie następuje dalszy rozwój narządów, przyrost wagi, stałe powiększanie się płodu. W 9. tygodniu waga płodu wynosi około 5,6 g, a długość szacuje się na 50, 8 mm. Płód stale się zwiększa, dopiero około 8 miesiąca jego wzrost ulega spowolnieniu.

Niektórzy naukowcy uważają, że ciąża zaczyna się od momentu koncepcji, czyli zagnieżdżenia się zarodka w ścianie macicy. Ma to swoje uzasadnienie w tym, że wcześniejsze etapy, które zachodzą od zapłodnienia, przebiegają samoistnie dzięki właściwościom samem cyklu miesiączkowego. Do tego prawie połowa zapłodnionych komórek nie podlega implantacji.

Jeśli nawet dojdzie do zagnieżdżenia, ok. 300 na 1000 ciąż kończy się przedwcześnie, np. poprzez poronienie samoistne, które może być spowodowane takimi czynnikami jak niezgodność immunologiczna, wady genetyczne i rozwojowe. Spośród tych 300 przypadków w pierwszym miesiącu zginie ok. 112 zarodków, w 2 – 72, w trzecim – 43, w czwartym – 24, reszta w pozostałych miesiącach ciąży.

Przez następne 9 miesięcy w organizmie matki zajdą liczne zmiany, a płód będzie się rozwijał aż do momentu wydalenia go z organizmu kobiety, czyli porodu.