Prawo do znieczulenia podczas porodu - co powinna wiedzieć ciężarna?
Brak odczuwania bólu przy porodzie jest raczej wyjątkiem niż regułą. Oczywiście każda rodząca odczuwa to w inny sposób, jednak lekkomyślnością byłoby założenie, że „ten problem mnie nie dotyczy”. Na szczęście w mentalności kobiet rodzących, jak i w szpitalach nastawienie do tematu łagodzenia bólu zmieniło się.
1. Poród nie musi boleć?
Skoro współczesna medycyna zna sposoby na złagodzenie bólu w trakcie porodu, każda rodząca powinna mieć możliwość skorzystania z nich. W większości szpitali już teraz są dostępne, jednak wciąż nie wszędzie. Niedługo się to zmieni.
Od 31 sierpnia 2016 r. każdy szpital (bez wyjątku), w którym znajduje się oddział położniczy, będzie musiał zapewnić rodzącej możliwość skorzystania z metod łagodzenia bólu porodowego.
Rodząca natomiast otrzymuje prawo do stosowania takich metod, a przede wszystkim do uzyskania informacji w tym zakresie. Kobiety samodzielnie będą podejmowały decyzję, czy chcą skorzystać z dostępnych sposobów.
2. Łagodzenie bólu jako element świadczenia zdrowotnego
Zgodnie z rozporządzeniem, łagodzenie bólu porodowego stanowi jeden z elementów świadczenia zdrowotnego towarzyszącego porodowi samoistnemu, czyli drogami natury. Co ważne, obejmuje wszystkie metody, których skuteczność została udowodniona naukowo. Co to oznacza w praktyce?
Każdej rodząca będzie mogła skorzystać np. ze znieczulenia zewnątrzoponowego. Co najważniejsze, odbędzie się to bez dodatkowych opłat.
3. Przede wszystkim informacja
Każda decyzja dotycząca wykonywanych świadczeń zdrowotnych powinna być poprzedzona udzieleniem pacjentowi informacji. Kobieta w ciąży dowie się więc na czym polega dana metoda łagodzenia bólu oraz jakie ma potencjalne skutki, powikłania i zagrożenia. Informacja ta powinna być jej przekazana w sposób zrozumiały, jasny i pełny. Tylko po uzyskaniu takiej informacji decyzja może być nazwana świadomą.
Należy pamiętać, że nie każdy rodzaj łagodzenia bólu może być zastosowany u rodzącej, co wynika przede wszystkim ze stanu zdrowia przyszłej matki i wskazań medycznych do możliwości zastosowania konkretnej metody.
Przyszła matka nie powinna także obawiać się zadawania pytań. Jeśli ma jakiekolwiek wątpliwości bądź obawy, co do zastosowanej metody lub jej skuteczności, należy o to zapytać lekarza lub położną.
Każda rodząca, już przy przyjęciu do szpitala w celu porodu, powinna w sposób zrozumiały otrzymać informacje o przebiegu porodu, metodach łagodzenia bólu porodowego i ich dostępności w danym szpitalu.
W przypadku, jeśli zajdzie konieczność zastosowanie silniejszych, farmakologicznych metod łagodzenia bólu, personel najpierw informuje o tym, jak może to wpłynąć na przebieg porodu i stan płodu. Ostrzega również o możliwych skutkach ubocznych.
Zastosowanie przeciwbólowych środków farmakologicznych wymaga zgody pacjentki wyrażonej na piśmie.
4. Metody łagodzenia bólu porodowego i zasady ich stosowania
Wyróżnia się podział na dwa podstawowe sposoby łagodzenia bólu: niefarmakologiczny i farmakologiczny.
Niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu to: utrzymanie aktywności fizycznej rodzącej i przyjmowanie pozycji zmniejszających odczucia bólowe, w szczególności: spacer, kołysanie się, przyjmowanie pozycji kucznej lub pozycji wertykalnej z wykorzystaniem sprzętów pomocniczych, takich jak: gumowa piłka, worek sako, drabinki, sznury porodowe, krzesła porodowe; techniki oddechowe i ćwiczenia relaksacyjne, masaż relaksacyjny ciepłe lub zimne okłady; metody fizjoterapeutyczne; przezskórna stymulacja nerwów (Transcuteneous Electrical Nerve Stimulation - TENS); immersja wodna; akupunktura; * akupresura.
Metody te są stosowane przez osobę sprawującą opiekę, odpowiedzialną za prowadzenie porodu fizjologicznego. Niekoniecznie zatem stosowanie tej metody następują przy udziale lekarza. Zazwyczaj będzie to położna lub pielęgniarka. W każdym przypadku jednak, dobór metody jest uzgadniany z rodzącą.
W trakcie stosowania wszystkich środków łagodzących ból, stan rodzącej i płodu powinien być monitorowany.
Farmakologiczne metody łagodzenia bólu:
Rozporządzenie wymienia również farmakologiczne metody łagodzenia bólu, mające udokumentowaną skuteczność kliniczną:
- analgezja wziewna (polega na podawaniu mieszaniny tlenu i podtlenku azotu - można ją stosować w sposób ciągły lub przerwany);
- dożylne lub domięśniowe stosowanie opioidów (środków przeciwbólowych);
- analgezja (znieczulenie) - może być regionalna (czyli znieczulenie zewnątrzoponowe, podpajęczynówkowe lub połączone dwa rodzaje) lub miejscowa (tzw. blokada nerwu sromowego) - może być wykonana przez lekarza położnika i nie wymaga udziału anestezjologa.
5. Znieczulenie zewnątrzoponowe, podpajęczynówkowe lub mieszane - czego oczekiwać, czego się spodziewać?
Poród z zastosowaniem takiego znieczulenia jest prowadzony przez lekarza położnika. Znieczulenie podaje się w aktywnej fazie I porodu, przy rozwarciu co najmniej 1 centymetra ujścia zewnętrznego szyjki macicy. W uzasadnionych medycznie przypadkach możliwe jest wcześniejsze rozpoczęcie analgezji.
Poprzedzone jest konsultacją anestezjologa przeprowadzoną na zlecenie lekarza położnika, która powinna nastąpić w ciągu 30 minut od zgłoszenia takiej potrzeby.
Oczywiście, przed zastosowaniem znieczulenia, rodząca uzyskuje pełną informację o wpływie na przebieg porodu i płód, możliwych powikłaniach i ewentualnych działaniach niepożądanych. Warunkiem zastosowania znieczulenia jest uzyskanie przez lekarza anestezjologa pisemnej zgody kobiety.
Zastosowanie znieczulenia powinny poprzedzać także odpowiednie badania, w tym badanie fizykalne i ocena stanu fizycznego rodzącej, badania spełnienia kryteriów do jej zastosowania, badania diagnostyczne i badanie położnicze oceniające postęp porodu, istniejące zagrożenia i stan płodu.
Znieczulenie przygotowuje, wykonuje i prowadzi lekarz anestezjolog, któremu asystuje pielęgniarka lub położna anestezjologiczna. W czasie całego porodu przy rodzącej powinna być obecna położna lub pielęgniarka. Dodatkowo, po podaniu leków znieczulenia miejscowego do przestrzeni zewnątrzoponowej lub podpajęczynówkowej, rodząca musi znajdować się pod bezpośrednim nadzorem lekarza anestezjologa przez co najmniej 30 minut.
Po tym czasie, lekarz położnik lub anestezjolog nie musi być obecny przez cały okres porodu, jednak pozostaje w ciągłej współpracy. Anestezjolog dokonuje także oceny stanu zdrowia rodzącej nie rzadziej niż co 90 minut.
Stan zdrowia rodzącej przed, jak i po podaniu znieczulenia jest monitorowany poprzez sprawdzenie ciśnienia tętniczego krwi, czynności serca, saturacji krwi obwodowej, częstości akcji serca płodu (FHR).
Standardy medyczne regulują także budzącą emocje kwestie ilości rodzących znajdujących się jednocześnie pod opieką lekarza lub położnej. W przypadku położnej, sprawuje ona jednocześnie opiekę tylko nad jedną rodzącą, u której zastosowano znieczulenie.
Natomiast lekarz anestezjolog może w tym samym czasie prowadzić znieczulenie więcej niż jednej rodzącej, pod warunkiem jednak, że uzna takie postępowanie za bezpieczne dla wszystkich nadzorowanych pacjentek. Nie może on jednak w tym czasie wykonywać innych świadczeń zdrowotnych, czyli przykładowo przygotowywać lub uczestniczyć w zabiegu na sali operacyjnej.
Poród w znieczuleniu dokumentowany jest kartą przebiegu znieczulenia, w której są wpisywane wyniki oceny klinicznej, wyniki badań wykonywanych przed i w trakcie porodu, dawkowanie leków, wartości monitorowanych parametrów funkcji życiowych oraz ewentualne powikłania. Karta, jak każda dokumentacja medyczna, może być udostępniona rodzącej lub upoważnionej przez nią osobie.
Przygotowując się do porodu, kobieta powinna wiedzieć, że poród nie musi boleć, a ona ma prawo do takiej metody łagodzenia bólu, która w jej przypadku jest dopuszczalna ze względów medycznych, ale jednocześnie skutecznie złagodzi dolegliwości porodowe.
Warto zatem wybierając szpital zapytać o obowiązujący tam tryb łagodzenia bólu i stosowane metody. Uzyskanie takich informacji odpowiednio wcześnie pozwoli na zmniejszenie stresu. Podobnie jak świadomość, iż od 31 sierpnia 2016 roku każdy szpital ma obowiązek zapewnić rodzącej możliwość skorzystania z dostępnych tam metod łagodzenia bólu, zaś sama rodząca ma prawo o nie pytać.
Tekst autorstwa radcy prawnego Olgi Zagaj z Kancelarii Radcy Prawnego Michała Modro
