Parafraza i peryfraza. Jak ich nie mylić?
Parafraza to przerobienie tekstu literackiego, co stanowi jego interpretację. Z kolei peryfraza to środek stylistyczny zwany inaczej omówieniem. Jakie utwory są najczęściej parafrazowane? Kiedy stosuje się peryfrazę? Przeczytajcie.
Parafraza to swobodne zmodyfikowanie tekstu przez zachowaniu sensu całości. Bardzo ważne jest, by treść pierwowzoru, a więc tekstu, który chcemy parafrazować, była znana szerokiemu gronu odbiorców. Tylko wtedy będzie czytelna i łatwo da się zrozumieć jego przerobioną wersję.
W przypadku parafrazy dokonuje się swego rodzaju interpretacji tekstu. Finalny utwór jest uzależniony od tego, jak zrozumieliśmy pierwowzór.
Parafrazowane mogą być nie tylko utwory literackie, ale też wyrażenia, przysłowia, zwroty i fragmenty tekstów, np.
- Wiedzą sąsiedzi, kto za co siedzi;
- Mądry Polak po szkole;
- Bogurodzica Dziewica, || Złotem gotycka Maryja || nad ołtarzem płonąca || koralami u szyi, u twego syna Gospodzina || cała Jerozolima (M. Białoszewski);
- Jak sobie pościelesz, to mnie zawołaj;
- Jak Cię widzą, to pracuj;
- Kto rano wstaje, temu kleją się oczy.
Parafraza jest często spotykana w pracach naukowych, zwłaszcza licencjackich i magisterskich. Pozwala na omówienie myśli z innej pracy. W takim przypadku konieczne jest jednak zastosowane przypisu, by wskazać źródło.
Przeciwieństwem parafrazy jest metafraza, czyli literalny przekład słowo w słowo. Jego celem jest dokładne oddanie treści. Walory artystyczne schodzą na drugi plan.
1. Parafraza a powtórzenia
Dzięki parafrazom można uniknąć powtórzeń. Stosuje się je również po to, by skrócić pierwotną wypowiedź lub uprościć przekazywane informacje. Ich sens pozostaje jednak bez zmian, np. Kwiaty przyjemnie pachną a Kwiaty mają przyjemny zapach.
2. Parafraza a peryfraza
Parafraza jest często mylona z peryfrazą. Drugie z pojęć to środek stylistyczny polegający na tym, że zamiast nazwy jakiegoś przedmiotu, osoby lub zjawiska stosuje się konstrukcję opisową równoważną znaczeniowo, np. autor Balladyny zamiast Juliusz Słowacki.
Po peryfrazę chętnie sięgali twórcy dobry oświecenia. Stosował ją też później m.in. Adam Mickiewicz.
O ile peryfraza kojarzy się z poezją, o tyle trzeba wyraźnie zaznaczyć, że pojawia się też w innych stylach. Chętnie sięgają po nią dziennikarze.
