Oksymoron - co to jest?
Oksymoron to niezwykle ciekawy środek stylistyczny. Tworzy zestawienie wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach. Chętnie posługują się nim poeci, niekiedy bywa też świadomie wykorzystywany przez dziennikarzy i twórców reklam.
1. Czym jest oksymoron?
Oksymoron bywa również określany jako epitet sprzeczny lub antylogia. W większości przypadków składa się z rzeczownika oraz określającego go przymiotnika. Może też być zbudowany z czasownika i określającego go przysłówka. Co jednak ważne, wyrazy muszą być ze sobą zgodne na poziomie składni. Jeden z nich jest członem określanym, drugi – określającym.
Zdarza się, że uczniowie mylą oksymoron z antytezą, która polega na zestawieniu pojęć lub sądów sprzecznych dla wywołania silniejszego wrażenia.
Po oksymoron często sięgali poeci barokowi, m.in. Andrzej Morsztyn. Jego twórczość była barwna, kunsztowna i niebanalna. Często korzystał z wielu figur stylistycznych, które wpływały na oryginalność jego utworów.
2. Oksymoron, czyli co?
Oksymoron opiera się logice. Pozornie sprzeczne wyrazy, np. głośna cisza, dają jednak szerokie pole manewru w interpretacji teksu poetyckiego. Pozwalają na wydobycie z nich zaskakujących treści.
O tym często wykorzystywanym środku stylistycznym pisze dr Łukasz Niewczas z Katowickiego Uniwersytetu Lubelskiego w artykule "Poezja oksymoronu. O metaforyce w wierszach Krasińskiego" umieszczonym na łamach pisma "Ruch Literacki":
Oksymoron jest (…) metaforą. Można by powiedzieć, że metaforą w swojej szczególnie skrajnej i śmiałej postaci. Oksymoron nie tylko bowiem – jak każda przenośnia – ustanawia tożsamość tego, co różne. Oksymoron utożsamia to, co semantycznie sprzeczne, wykluczające się. Jest więc szczególnie radykalnym zabiegiem w dziedzinie poetyckiej ontologii. Antyteza i paradoks demonstrują śmiałość refleksji, oksymoron przenosi tę śmiałość w dziedzinę poetyckiej faktyczności, kreuje świat liryczny.
3. Jakie funkcje w tekście pełni oksymoron?
Każdy środek stylistyczny pełni w utworze określone funkcje i jest użyty przez autora świadomie. Najczęściej ma wywołać w czytelniku określone emocje. Oksymoron zestawia słowa w sposób prowokacyjny. Działa na wyobraźnię, zaskakuje, niekiedy nawet szokuje. Pobudza do myślenia, skłania do refleksji.
4. Oksymoron – przykłady
W większości przypadków oksymoron pojawia się w poezji, niekiedy jednak tę figurę stylistyczną wykorzystuje się również w prozie i publicystyce. Przykłady oksymoronów to: gorący lód, zimne ognie, śpiesz się powoli, słodka gorycz, mroczne światło.
Oksymorony weszły też do powszechnego użycia. Utraciły przy tym swoje paradoksalne znaczenie i nie są postrzegane jako nielogiczne. Przykładem tego rodzaju oksymoronów są: wirtualna rzeczywistość, zimne ognie, ciepłe lody, piwo bezalkoholowe.
5. Oksymoron jako jeden ze środków stylistycznych
Oksymoron to jeden z częściej używanych przez poetów środków stylistycznych. Autorzy sięgają po nie, by wywołać u czytelnika określone emocje lub by pobudzić jego wyobraźnię. Za ich pomocą budują też nastrój w utworze oraz kreują świat przedstawiony.
Wyróżnia się różne rodzaje środków stylistycznych. Oksymoron, obok hiperboli, epitetu, metafory czy porównania, to semantyczny środek poetycki. Wskazać można też fonetyczne, słowotwórcze, leksykalne oraz składniowe środki stylistyczne.
Zobacz także: Barok w Polsce i w Europie. Ramy czasowe, cechy i architektura baroku
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
