Ciąża ektopowa
Ciąża pozamaciczna (ektopowa) powstaje, gdy zapłodniona komórka jajowa zagnieździ się poza jamą macicy (prawidłowym miejscem implantacji). Wówczas najczęściej umiejscawia się w jajowodzie (92–98%). Znacznie rzadziej w jajniku, jamie brzusznej czy szyjce macicy. Jest to dość częste zjawisko – zdarza się raz na 100–200 ciąż (0,5–1%).
Nieprawidłowo zagnieżdżony zarodek nie ma szans na prawidłowy rozwój, co w konsekwencji prowadzi do jego obumarcia. Poza tym rosnąc, może uszkodzić naczynia krwionośne mamy lub pęknąć, powodując śmiertelnie groźny krwotok. Ciąża pozamaciczna stanowi więc zagrożenie dla życia i zdrowia matki i dlatego należy ją ukończyć.
1. Jak dochodzi do ciąży pozamacicznej?
Prawidłowo do zapłodnienia dochodzi w jajowodzie. Następnie dzięki skurczom mięśniówki jajowodu i ruchom wyściełających go rzęsek jajo przemieszcza się do jamy macicy. Około 8. dnia od zapłodnienia zagnieżdża się w jej przedniej lub tylnej ścianie (implantacja). Sytuacje, w których wędrówka przez jajowód jest zaburzona (np. uszkadzające delikatne rzęski), predysponują do powstawania ciąży ektopowej.
Stany zapalne miednicy mniejszej są jednym z najważniejszych czynników ryzyka. U kobiet, które przebyły zapalenie jajowodu, 4 razy częściej dochodzi do nieprawidłowego umiejscowienia zapłodnionego jaja. Zakażenie chlamydiami zwiększa to ryzyko 2-krotnie. Nie bez wpływu na lokalizowanie się zarodka poza jamą macicy pozostają operacje przeprowadzone na jajowodach, leczenie niepłodności (zapłodnienie pozaustrojowe, indukcja owulacji) oraz stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej (obecnie dostępne są wkładki zawierające miedź, które nie zwiększają ryzyka ciąży ektopowej). Zdarza się to częściej również u osób, które już przebyły ciążę pozamaciczną. Jednakże niektóre kobiety z ciążą ektopową nie mają żadnych czynników ryzyka.
Kiedy w takim razie należy pomyśleć o nieprawidłowo zlokalizowanej ciąży? Ciąża pozamaciczna jest dość ciężka do rozpoznania. Początkowo objawy są takie same jak w przypadku prawidłowej ciąży. Występują zatrzymanie miesiączki, bolesność piersi, nudności. Wynik testu ciążowego zazwyczaj jest dodatni. Jednak mogą się pojawić alarmujące sytuacje, jak nieregularne krwawienia z macicy, bóle brzucha czy omdlenia. Czasami powyższe symptomy w ogóle nie występują. Kobieta może nawet nie wiedzieć, że jest w ciąży (krwawienia z macicy czasem przypominają prawidłowe krwawienie miesiączkowe). Innym razem pierwszym objawem może być krwotok wewnętrzny zagrażający życiu.
2. Rozpoznanie ciąży pozamacicznej
Ostateczne rozpoznanie ciąży ektopowej zazwyczaj stawia się na podstawie USG (wykonanego głowicą dopochwową) i stężenia β-hCG w surowicy krwi (ludzka gonadotropina kosmówkowa – hormon produkowany przez łożysko – jest również wykorzystywana do wykrywania ciąży przez popularne testy ciążowe, które badają jej stężenie w moczu). W sytuacjach wątpliwych należy wykonać laparoskopię (mało inwazyjny zabieg chirurgiczny), w czasie której od razu można usunąć elementy jaja płodowego. W bardzo wczesnych ciążach nawet ta metoda może nie być rozstrzygająca. Jeżeli objawy utrzymywałyby się nadal, badanie należy po kilku dniach powtórzyć.
Ciąża pozamaciczna jest stanem patologicznym, zagrażającym matce, wymaga więc leczenia. Leczenie musi być prowadzone w szpitalu.
Najczęściej konieczne jest przeprowadzenie laparoskopii (metoda preferowana). Coraz częściej udaje się usunąć jajo płodowe, pozostawiając jajowód (leczenie zachowawcze). Tylko w niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie zarodka razem z narządem, w którym się zagnieździł (leczenie radykalne). Coraz rzadziej istnieje potrzeba wykonania operacji metodą typową, czyli przez otwarcie powłok brzusznych (laparotomia). W tym przypadku zabieg również może mieć formę zachowawczą lub radykalną.
Niekiedy udaje się uniknąć operacji. Stosuje się wówczas leczenie metotreksatem (hamuje wzrost komórek zarodka, co powoduje jego obkurczenie i wydalenie). Tego typu terapię można zastosować tylko w niektórych sytuacjach – kobieta musi spełniać określone kryteria: jest w dobrym stanie ogólnym, za pomocą USG nie wykryto w macicy zarodka, ciąża ektopowa ma niewielkie wymiary, a stężenie hCG jest stosunkowo niskie. W czasie stosowania metotreksatu nie wolno pić alkoholu, spożywać witamin zawierających kwas foliowy ani współżyć płciowo. U osób spełniających powyższe kryteria leczenie jest skuteczne aż w 95%.
Kobiety, które przebyły ciążę pozamaciczną, mogą mieć problemy z zajściem w kolejną ciążę. Prawdopodobieństwo następnej ciąży ektopowej wzrasta u nich 10-krotnie. Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na powodzenie kolejnej ciąży jest stan drugiego jajowodu. Rodzaj zastosowanego leczenia ma drugorzędne znaczenie.