Zapalenie zatok u dzieci

Na zatoki przynosowe składają się: dwie zatoki czołowe, dwie szczękowe, dwie klinowe i błędnik sitowy. Dziecko rodzi się z wykształconymi zatokami szczękowymi i błędnikiem sitowym. W trzecim roku życia wykształcają się zatoki klinowe, a w wieku 5-6 lat – zatoki czołowe.

Puste przestrzenie zatokowe sprawiają, że konstrukcja czaszki jest lekka, odporna na urazy i dobrze chroni mózg. Rolą zatok przynosowych jest również oczyszczanie, ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza. Każda infekcja wirusowa u dziecka, przebiegająca z katarem i niedrożnością nosa, wywołuje stan zapalny śluzówki nosa i utrudnia oddychanie.

Upośledzony zostaje przepływ powietrza pomiędzy jamą nosową a zatokami, a obrzęknięty nabłonek zatok pokrywa się zapalną wydzieliną, która powoduje ból głowy. To skutkuje uczuciem zablokowania i rozpierania w okolicy czołowej. Wydzielina sprzyja wnikaniu do zatok bakterii i wirusów, a to prosta droga do rozwoju ostrego zapalenia zatok.

Do tej choroby u dzieci mogą przyczyniać się: katar sienny, przerost migdałka gardłowego, zapalenie ucha, refluks żołądkowo-przełykowy i wady anatomiczne nosa, np. skrzywienie przegrody nosowej.

Zapalenie zatok przynosowych zazwyczaj rozpoczyna się katarem. Dziecku cieknie z nosa żółta albo zielona ropna wydzielina. Chorym zatokom towarzyszy podwyższona temperatura ciała, rozpierający ból głowy, czasami również obrzęk powiek, drapanie w gardle, pokasływanie, brak apetytu, odchrząkiwanie spływającej do gardła wydzieliny, zmiana barwy głosu, upośledzenie węchu, ogólne osłabienie i złe samopoczucie.

Zapalenie zatok czołowych objawia się nasilonym bólem przy pochylaniu głowy, natomiast szczękowych – bólem górnej szczęki. Infekcja błędnika sitowego powoduje obrzmienie powiek. Zapalenie zatok klinowych skutkuje bólem szczytu głowy. U dzieci często współwystępuje ono z przeziębieniem. Gdy mijają jego objawy, ustępuje również stan zapalny zatok. Choroba u najmłodszych trwa nie dłużej niż trzy tygodnie.

Jeśli infekcja się przedłuża, nawet do trzech miesięcy, mówi się o nawracającym zapaleniu zatok albo o zapaleniu przewlekłym, któremu towarzyszą często schorzenia będące reakcją na toczący się w zatokach stan zapalny, np. zapalenie krtani, zapalenie migdałków czy zapalenie oskrzeli.

Przy podejrzeniu, że maluch ma chore zatoki, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Zaniedbany stan zapalny może przejść w zapalenie przewlekłe, które często wymaga punkcji i płukania zatok.

Przy ostrym zapaleniu z reguły wystarcza leczenie farmakologiczne, na ogół objawowe. Dziecku podaje się leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, środki nawilżające śluzówkę nosa, leki ułatwiające wydmuchiwanie zalegającej wydzieliny. Czasami konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Antybiotyk należy przyjmować w regularnych odstępach czasu.

Jeśli nawroty zapalenia zatok są spowodowane przerośniętym migdałkiem gardłowym, lekarz może zlecić jego usunięcie. U małych dzieci ostre zapalenie zatok rozwija się zazwyczaj w zatokach szczękowych i sitowych. Maluch ma gorączkę, zatkany nos, jest niespokojny, nie daje sobie dotknąć twarzy i ręką może pocierać policzki.

Nieleczone zapalenie zatok u dziecka grozi powikłaniami: zapaleniem w obrębie oczodołów, szczęki, nerwu wzrokowego, opon mózgowo-rdzeniowych.

Jak możesz pomóc dziecku w łagodzeniu dolegliwości związanych z chorymi zatokami? Przede wszystkim zadbaj o to, by powietrze w mieszkaniu było dobrze nawilżone. Często wietrz pokój dziecka. Pilnuj, by maluch leżał z wysoko uniesioną głową, ponieważ taka pozycja ułatwia spływanie wydzieliny.

Możesz wkrapiać do nosa malca sól fizjologiczną lub roztwór soli morskiej, które rozrzedzają ropną wydzielinę i ułatwiają udrażnianie nosa. Stosuj sposoby ułatwiające oddychanie np. inhalację i aromaterapię. Przy dokuczliwym bólu głowy, w porozumieniu z lekarzem, możesz podawać dziecku paracetamol lub ibuprofen. Czasami pomagają również ciepłe okłady na czoło.

Źródła

1. Chazan R., (red.), Zakażenia układu oddechowego, Wydawnictwo Alfa-medica press, Bielsko-Biała 1998, ISBN 83-8601-951-4.
2. Krzeski A., Janczewski G., (red.), Choroby nosa i zatok przynosowych, Wydawnictwo Sanmedia, Warszawa 1997, ISBN 83-85499-31-8.