Szmery w sercu
Podczas osłuchiwania dziecka w czasie rutynowej kontroli dość często stwierdza się słyszalne szmery w sercu. W większości przypadków nie mają one podłoża patologicznego, jednak zawsze wymagają konsultacji kardiologicznej w celu wykluczenia wady serca.
1. Co to jest szmer w sercu?
U dziecka zdrowego podczas skurczu mięśnia sercowego słyszalne są dwa dźwięki, zwane tonami. Szmer jest dźwiękiem dodatkowym. Jego obecność świadczy o zbyt szybkim lub nieprawidłowym przepływie krwi do przedsionków lub z komór do dużych naczyń.
Do zaburzeń takich dochodzi głównie z dwóch powodów: istnieje połączenie między obiema komorami lub przedsionkami albo występują zmiany w obrębie naturalnych połączeń między przedsionkami i komorami, bądź komorami i wychodzącymi z nich tętnicami. Połączenia te (tzw. ujścia) są zaopatrzone w zastawki zapewniające jednokierunkowy przepływ krwi.
Do częstych przyczyn szmerów serca u dzieci należy ubytek przegrody międzykomorowej (często polega on na niepełnym zarośnięciu przegrody). Krew przypływa przez ubytek z komory lewej do prawej, w której panuje znacznie niższe ciśnienie. Przepływ ten wywołuje słyszalny w stetoskopie szmer.
Szacunkowo u około 30% dzieci pojawiają się w różnych okresach życia słyszalne szmery nad sercem. Najczęściej mają charakter przejściowy i czynnościowy związany z okresowym przyspieszeniem akcji serca. Nie wynikają one jednak z wad anatomicznych.
2. Przyczyny anatomiczne szmerów w sercu u dzieci
- Ubytek przegrody międzykomorowej (ventricularseptaldefect, VSD) – istnieje tu bezpośrednie połączenie między obiema komorami i przeciek krwi w kierunku od wyższego do niższego ciśnienia. Im mniejszy otwór, tym szmery bardziej słyszalne.
- Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (atrialseptaldefect, ASD) – szmer jest następstwem wzmożonego przepływu krwi przez zastawkę półksiężycowatą tętnicy płucnej. Ma charakter skurczowy i towarzyszy mu trwałe rozdwojenie drugiego tonu serca.
- Przetrwały przewód tętniczy (otwarty przewód Botalla) – niezarośnięty przewód tętniczy zmienia przepływ krwi przez jamy serca i objawia się szmerami o różnym nasileniu i czasie trwania. Wada ta występuje zdecydowanie częściej u wcześniaków.
- Zwężenie ujścia aorty (AS) lub tętnicy płucnej – zwężona droga wyrzutu krwi z lewej lub prawej komory zmienia przepływ na nieprawidłowy i przyspieszony, co wywołuje szmer najwyraźniej słyszalny w rzucie odpowiedniego ujścia.
- Inną przyczyną szmerów w sercu może być obecność strun: rzekomej i ścięgnistej. Zarówno struny ścięgniste, jak i struny rzekome są prawidłowymi elementami budowy mięśnia sercowego. Struny ścięgniste to twory w postaci nitek łączące mięśnie brodawkowate komór serca z płatkami zastawek. Struny rzekome maja budowę podobną do strun ścięgnistych. Różnica polega na ich przebiegu, a mianowicie nie łączą mięśni brodawkowatych z łatkami zastawek, ale przebiegają poprzecznie, łącząc te mięśnie ze ścianą komory.
3. Diagnostyka szmerów w sercu
Przypadkowy szmer nad sercem u zdrowego dziecka, które nie ma żadnych problemów krążeniowych ani jakichkolwiek innych można uznać za niewinny. Wymaga to wówczas okresowej obserwacji.
Jeśli szmery nasuwają podejrzenie wady anatomicznej, konieczne są dalsze badania. Najważniejszym z nich jest echokardiografia (USG serca) znane jako echo serca. Badanie to umożliwia ocenę wyglądu wewnętrznej budowy serduszka dziecka, jak również pozwala uwidocznić i zmierzyć (za pomocą zjawiska Dopplera) przepływ krwi przez jego jamy. Dzięki temu badaniu seca możemy wychwycić obecność wszelkich nieprawidłowości, przecieków i turbulencji strumienia krwi.
Jeśli lekarz usłyszy u Twojego dziecka szmery w serduszku, nie wpadaj w panikę. Zwykle nie oznacza to wady serca, a jest zwykłą fizjologią. Jeśli natomiast coś Cię niepokoi, skorzystaj z porady kardiologa dziecięcego i wykonaj echo serca, by rozwiać wątpliwości.