Przerażający eksperyment z udziałem dziecka. Mały Albert miał tylko 11 miesięcy
Eksperyment polegający na straszeniu niemowlęcia, znanego jako "Mały Albert", wywołał liczne kontrowersje, choć jednocześnie przyczynił się do rozwoju współczesnej psychologii.
1. Narodziny behawioryzmu i inspiracja Pawłowem
John Watson, amerykański psycholog i ojciec behawioryzmu, był zafascynowany pracami Iwana Pawłowa nad klasycznym warunkowaniem u psów. Badacz postanowił więc sprawdzić, czy podobne zasady można zastosować u ludzi. Behawioryzm zakładał, że podstawą wszelkich reakcji człowieka są bodźce z otoczenia i odpowiadające im reakcje, a introspekcja (czyli analiza wewnętrznych przeżyć) nie jest miarodajną metodą badawczą.
Watson wyznaczył trzy główne pytania do swojego eksperymentu: Czy można uwarunkować dziecko, aby bało się zwierzęcia połączonego z nieprzyjemnym dźwiękiem? Czy lęk może przenosić się na inne przedmioty? Jak długo taki lęk się utrzyma?
2. Eksperyment: czy dziecko dotknie szczura?
Ze względu na spokojne usposobienie i brak widocznych reakcji strachu na zwierzęta, do eksperymentu został wybrany jedenastomiesięczny chłopiec nazwany "Małym Albertem".
Po kilku próbach zestawienia widoku szczura z głośnym dźwiękiem uderzenia młotkiem w metalową sztabę, chłopiec zaczął wykazywać wyraźny lęk, chociaż na początku eksperymentu nie bał się zwierzęcia.
Co więcej, test szybko pokazał, że strach chłopca przeniósł się też na inne zwierzęta oraz białe futrzane przedmioty przypominające szczura. Generalizacja lęku, czyli jego rozciągnięcie na podobne bodźce, była zgodna z założeniami badaczy. Jednak najważniejsze pytanie, czyli czy lęk można odwarunkować (czyli usunąć), pozostało bez odpowiedzi.
3. Czy strach został z dzieckiem już do końca?
Watson nigdy nie doprowadził do usunięcia strachu u Alberta. Istnieją różne teorie dotyczące przyczyn przerwania eksperymentu. Jedna z nich mówi, że matka Alberta, pracownica szpitala, w którym przeprowadzano badania, odkryła prawdziwą naturę eksperymentu i natychmiast zabrała dziecko. Inna hipoteza zakłada, że skandal związany z romansem Watsona z asystentką, Rosalie Rayner, doprowadził do jego zwolnienia z uczelni, co uniemożliwiło zakończenie badań.
Do dziś tożsamość Alberta pozostaje niejasna. Dwie najczęściej wysuwane hipotezy dotyczą dwóch chłopców – Douglasa Merritte'a i Williama Bargera. Merritte, który miał cierpieć na wrodzone wodogłowie, zmarł w wieku 6 lat. Z kolei Barger, znany w rodzinie jako Albert, dożył sędziwego wieku 87 lat.
4. Dziedzictwo eksperymentu
Eksperyment z Albertem stał się jednym z najsłynniejszych badań psychologicznych, a Watson pozostaje postacią, która budzi wiele kontrowersji. Pomimo że jego badania przyczyniły się do rozwoju behawioryzmu, pod adresem Watsona padło wiele zarzutów - głównie dotyczących kwestii etycznych, zwłaszcza w odniesieniu do warunkowania dzieci.
Co więcej, sam badacz w późniejszych relacjach zmieniał szczegóły eksperymentu, co dodatkowo utrudnia dziś ocenę jego przebiegu.
Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
