Powtórzenie jako środek stylistyczny [przykłady]

Powtórzenie, kiedy jest nieuzasadnione, uznawane jest za błąd. Niekiedy jednak jest wręcz pożądane. W jakich sytuacjach? Opisujemy powtórzenie jako środek stylistyczny.

1. Powtórzenie. Co to za środek stylistyczny?

Powtórzenie w utworze literackim polega na dwukrotnym lub wielokrotnym użyciu tego samego wyrazu lub zespołu wyrazów, wersów lub zwrotek w wierszu. To zabieg celowy, zastosowany przez autora po to, by m.in. spotęgować wrażenia emocjonalne czytelnika.

Inne funkcje powtórzenia to m.in.:

• podkreślenie znaczenia danego słowa lub słów,
• rytmizacja utworu,
• ozdobność stylu wypowiedzi,
• stworzenie podobieństw brzmieniowych,
• wzmocnienie ekspresji.

Stanisław Sierotwiński w "Słowniku terminów literackich" wyróżnia powtórzenie:

• bezpośrednie (epanalepsa) – polega na powtarzaniu wyrazu lub zespołu wyrazów bezpośrednio po sobie następujących albo na zaczynaniu lub kończeniu tym samym wyrazem zdania lub wersu, np. "Mową twardą i prostą, chropowatą mową" (Jan Lechoń, "Na śmierć Conrada")
• dosłowne – powtórzenie wyrazu w identycznej postaci, np. "Przeminął czas! Przeminął czas!" (Adam Asnyk, "Przeminął czas")
• dźwiękowe – powtórzenie tych samych dźwięków (głoseklub ich grup), np. "Zabrzęczały – zahuczały || Ogrodowe ciemne gąszcze || I zaszumiał ogród cały, || Przebudziły się chrabąszcze" (Antoni Lange, "Chrabąszcze")
• formalne – powtórzenie użyte dla rytmizacji lub stylizacji, np. "A grajże mi, piszczałeczko || A grajże mi, graj" (Jan Kasprowicz, "Moja pieśń wieczorna")
• leksykalne – powtarzanie tych samych wyrazów w zdaniu, kolejnych zdaniach, wersach lub zwrotkach, np. "Ach wiele było, ach wiele, || Wiele dobrego i złego" (Włodzimierz Słobodnik, "Wiersze jesienne")
• semantyczne – powtórzenie, które polega na wyrażaniu tego samego pojęcia za pomocą określeń synonimicznych, np. "Oj, skubać szlachtę, oj, drzeć z niej łupinę! || Oj, weźcież ich na munsztuk, bo też szlachta bryka!" (Adam Mickiewicz, "Pan Tadeusz")
• syntaktyczne – powtórzenie zwrotów i konstrukcji składniowych, np. "A kto ciebie, ty wierzbino, wychował? || a kto twoje fujareczki czarował!..." (Maria Konopnicka, "A kto ciebie...")
• wariacyjne – powtórzenie nie dosłowne, ale zmodyfikowane pod względem brzmienia, szyku wyrazów lub znaczenia, np. "Precz z moich oczu!... posłucham od razu: || Precz z mego serca!... i serce posłucha: || Precz z mej pamięci! Nie – tego rozkazu || Moja i twoja pamięć nie posłucha!" (Adam Mickiewicz, "Do M.")

Antyteza. Co to za środek stylistyczny?

Antyteza (z gr. ἀντίθεσις antíthesis – przeciwstawienie) to środek stylistyczny, który zestawia ze sobą

przeczytaj artykuł

2. Powtórzenie składniowym środkiem stylistycznym

Powtórzenie to środek stylistyczny na poziomie składni (do tej grupy należy też m.in. apostrofa).

Szczególnym przypadkiem powtórzenia jest anafora. Polega na tym, że kolejne zdania, wersy lub strofy rozpoczynają się tym samym wyrazem lub zespołem wyrazów (por. wiersz Jana Kasprowicza, "Księga ubogich").

Z kolei polisyndeton to sytuacja, w której kolejne zdania, wersy lub strofy zaczynają się od powtarzanego wielokrotnie spójnika.

By utrwalić wiedzę z zakresu figur stylistycznych, możecie wspólnie odnaleźć je w wybranym przez was tekście literackim (najłatwiej w wierszu). Zastanówcie się, w jakim celu zostały użyte. Możecie też napisać własne utwory literackie, w którym wykorzystacie znane wam środki stylistyczne. I pamiętajcie, by zostawić swoje dzieła dla przyszłych pokoleń.