Polekowe uszkodzenia wątroby u dzieci – objawy i profilaktyka
Polekowe uszkodzenia wątroby u dzieci występują rzadziej niż u osób dorosłych, niemniej takie przypadki wcale nie są rzadkością. Często są wynikiem zatrucia na skutek przypadkowego spożycia leku lub jego złego dawkowania.
Polekowym uszkodzeniem wątroby określa się stan, w którym dochodzi do zmian w wątrobie wskutek działania substancji toksycznych. Mogą one wynikać z niepożądanego działania leku lub wrodzonej nadwrażliwości.
Wyróżnia się uszkodzenia cytotoksyczne (miąższowe; dotyczą komórek wątrobowych) i cholestatyczne (zastoinowe; powodują utrudnienie odpływu żółci).
1. Cytotoksyczne uszkodzenie wątroby
Objawy, jakie zgłasza dziecko, mogą nasuwać podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby. Mały pacjent szybko się męczy, nie ma apetytu, męczą go nudności.
Pojawić się może żółtaczka, a w badaniu fizykalnym lekarz stwierdza powiększenie wątroby i śledziony.
Gdy uszkodzenie wątroby jest znaczne (przebieg ostry lub podostry), pojawiają się zaburzenia świadomości, wodobrzusze. Może dojść do wystąpienia śpiączki wątrobowej oraz krwawienia z przewodu pokarmowego.
Cytotoksyczne uszkodzenie wątroby wywołać mogą leki podawane w chwili znieczulenia ogólnego, niektóre leki przeciwpadaczkowe i przeciwgruźlicze, jak również toksyny grzybów oraz alkohol etylowy.
2. Cholestatyczne uszkodzenie wątroby
Tu najbardziej charakterystycznym objawem jest świąd skóry. Pojawić się może również żółtaczka i powiększenie wątroby.
Do cholestatycznego uszkodzenia wątroby doprowadzić może stosowanie leków takich jak: leki przeciwpadaczkowe, leki hamujące czynność tarczycy, niektóre antybiotyki (penicylina, erytromycyna, chloramfenikol), chemioterapeutyki, leki uspokajające i przeciwdepresyjne.
Polekowe uszkodzenie wątroby może wystąpić również na skutek przedawkowania lub zatrucia w wyniku przypadkowego spożycia leku. Dotyczy to zwłaszcza takich medykamentów jak: paracetamol (w krajach anglosaskich stanowi on najczęstszą przyczynę ostrej niewydolności wątroby osób młodych), kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, erytromycyna (antybiotyk).
Gdy zachodzi podejrzenie, że dziecko przypadkowo spożyło lek, należy niezwłocznie udać się do lekarza (nie należy czekać na wystąpienie objawów zatrucia). Ze specjalistą trzeba skontaktować się również wtedy, gdy mały pacjent nie toleruje przyjmowanego leku. Może to objawiać się wymiotami, bólem brzucha, zażółceniem skóry, wysypką.
Rozpoznanie polekowego uszkodzenia wątroby nie jest łatwe, zwłaszcza w przypadku najmłodszych. W badaniach najczęściej daje się zaobserwować podwyższone stężenie bilirubiny oraz zaburzenia układu krzepnięcia, jak również podwyższoną aktywność aminotransferaz (ALT, AST).
Leczenie polekowego uszkodzenia wątroby wymaga całkowitej eliminacji substancji toksycznej. W zdecydowanej większości przypadków terapia kończy się powodzeniem i całkowitym powrotem do zdrowia.
3. Profilaktyka polekowego uszkodzenia wątroby u dzieci
Niezwykle ważne w tym zakresie jest dbanie o bezpieczeństwo dziecka. Wszystkie leki bezwzględnie powinny znajdować się poza jego zasięgiem. Nie wolno również przekraczać dawek leków ustalonych przez lekarza. Powinny być one odmierzane z aptekarską dokładnością (sprawdzi się w tym celu strzykawka). Należy również z rozwagą podawać dziecku leki bez recepty, zwłaszcza te działające przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo.
W czasie przyjmowania przez dziecko jakichkolwiek leków, trzeba bacznie je obserwować, a wszelkie niepokojące objawy, np. nudności, wymioty, wysypkę, trzeba zgłosić lekarzowi. Mogą to być bowiem objawy nietolerancji na określoną substancję, a w tym wypadku konieczna jest zmiana leku.
