"Pieśni" Kochanowskiego. O czym pisze poeta z Czarnolasu?
"Pieśni" Kochanowskiego to perła polskiej literatury renesansowej. Poeta z Czarnolasu pisał je niemal przez całe swoje życie. Nie doczekał jednak ich wydania. Dwa zbiory pieśni ukazały się drukiem dopiero po jego śmierci w 1586 r.
1. "Pieśni" Kochanowskiego – tematyka
"Pieśni" Kochanowskiego poruszają różne tematy: religijne, patriotyczne, filozoficzne, biesiadne i miłosne. W tych utworach wyraźnie zaznacza się mistrzowskie pióro autora fraszek.
Zdecydowana większość "Pieśni" Kochanowskiego jest zbudowana z czterowersowych zwrotek. Pisane były wierszem sylabicznym. Poeta chętnie sięgał po środki stylistyczne. W jego utworach znaleźć można liczne epitety, przenośnie, pytania, figury retoryczne.
2. Pieśń jako gatunek literacki
Pieśń to jeden z najstarszych gatunków literackich. Chętnie po niego sięgali twórcy starożytni, m.in. rzymski poeta Horacy, a w kolejnych wiekach również Francesco Petrarca. Jego powstanie miało początkowo związek z muzyką (utwoty te były przeznaczone do śpiewu).
W średniowieczu pieśni stanowiły epickie utwory narracyjne (por. "Pieśń o Rolandzie").
3. Pieśń XXIV („Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony”)
Pieśń autotematyczna, czyli traktująca o poezji i procesie tworzenia. Badacze doszukują się w utworze parafrazy pieśni Horacego "Pomnik". W obu tekstach pojawiają się motywy non omnis moriar (nie wszystek umrę) i exegi monumentum (wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu).
W "Pieśni XXIV" Jan Kochanowski snuje marzenia o tym, by jego utwory były znane po jego śmierci. Pragnie sławy. Nie chce, by jego imię zostało zapomniane. Zostawia ludziom coś wyjątkowego – swoją poezję. Ma poczucie, że jego teksty mogą być zrozumiałe dla kolejnych epok. Są unikatowe i ponadczasowe. Nic nie jest w stanie zniszczyć dzieł poety.
4. Pieśń XIV. Wy, którzy pospolitą...
Utwór został dołączony do tragedii antycznej Jana Kochanowskiego pt. "Odprawa posłów greckich". Poeta nawiązuje w utworze do historii wojny trojańskiej.
Pieśń rozpoczyna inowkacja do rządzących Polską. Poeta zaznacza, że władza została im powierzona przez Boga. Mają ją więc sprawować sprawiedliwie, godnie i z poszanowaniem praw wszystkich obywateli. Po śmierci będą musieli się z tego rozliczyć.
Kochanowski wspomina, że błędy popełniane przez rządzących odbijają się na całym narodzie. Konsekwencje ponosi każdy obywatel.
5. Czego chcesz od nas, Panie
Utwór o charakterze dziękczynno-błagalnym. Zaczyna go pytanie człowieka o powinności wobec Boga. Stwórca obdarzył go niezliczonymi łaskami i dobrodziejstwami. Formą wdzięczności ma być wiara w niego, ufanie mu.
Pieśń "Czego chcesz od nas, Panie" ma charakter pochwalny. Kończy go prośba o opiekę (podobna była wyrażona w średniowiecznej "Bogurodzicy").
6. Pieśń świętojańska o sobótce
Bardzo popularną pieśnią Kochanowskiego jest też "Pieśń świętojańska o sobótce", w której autor nawiązuje do mitu arkadyjskiego. W utworze praca na roli uznana została za doskonałą. Wieś jest miejscem, w którym życie toczy się tempem wyznaczanym przez naturę. To ona gra pierwsze skrzypce.
Rolnik, który w swoją pracę wkłada całe serce, jest za to solidnie wynagradzany. Otrzymuje bogate plony. Ma pod dostatkiem warzyw, owoców i ziół. Spokój i harmonia przyczynia się do tego, że jego rodzina żyje w zgodzie.
