Bogurodzica: arcydzieło średniowiecznej literatury

Bogurodzica to przykład pieśni religijnej doby średniowiecza, który nadal skrywa wiele tajemnic. Do dziś naukowcy nie wskazali jednoznacznie, kiedy powstał ten utwór. Nieznany pozostaje też autor. Co wiemy na pewno i o czym musi pamiętać każdy licealista w zakresie znajomości tego średniowiecznego tekstu?

"Bogurodzica" powstała między wiekiem X a XIV. Jej najstarszy odpis znajduje się w zbiorze kazań łacińskich, które w 1407 roku sporządził ksiądz Maciej z Grochowa, wikariusz z Kcyni. Autor tekstu jest anonimowy (co było charakterystyczne dla epoki średniowiecza). Podejrzewa się jedynie, że napisał go wykształcony zakonnik.

Teocentryzm w średniowieczu

Teocentryzm to pogląd nieodłącznie związany z wiekami średnimi. Zakładał on, że Bóg jest w centrum wszystkiego,

przeczytaj artykuł

"Bogurodzica" to przede wszystkim pieśń religijna, niemniej pełniła też inne funkcje: była hymnem narodowym i koronacyjnym oraz pieśnią bitewną.

1. Archaizmy w "Bogurodzicy"

"Bogurodzica" pełna jest archaizmów, a więc wyrazów, konstrukcji składniowych i związków frazeologicznych, które wyszły z użycia.

Dzieci masowo odbierane polskim rodzinom w Wielkiej Brytanii. Jakie są tego przyczyny? [4 zdjęcia]

Niepokojące dane z Wielkiej Brytanii. W 2016 roku aż 252 polskich dzieci zostało odebranych rodzicom

zobacz galerię

W utworze można wskazać:

• archaizmy leksykalne, np. Gospodzin (pan, Bóg), jąż (którą), zbożny (szczęśliwy, ale też pobożny), zwolena (wybrana, ciesząca się uznaniem)
• archaizmy fleksyjne,
• archaizmy fonetyczne, np. krzciciela (dziś: chrzciciela)
• archaizmy składniowe, np. jegoż prosimy (dziś: o co prosimy)

"Pieśń o Rolandzie" - streszczenie eposu rycerskiego

Omawiana we fragmentach w szkole podstawowej "Pieśń o Rolandzie", streszczenie której poniżej przedstawiamy,

przeczytaj artykuł

2. Analiza i interpretacja "Bogurodzicy"

W pierwszej strofie autor zwraca się do Maryi, aby zjednała nam Chrystusa – uzyskała u niego łaski, następnie zesłała je ludziom na ziemię. W kolejnej strofie autor zwraca się do Syna Bożego, aby wysłuchał modlitw ludzi.

Refren pojawiający się po obu strofach to aklamacja, czyli wyrażenie uznania czegoś (Kyrie eleison – "Panie, zmiłuj się”). Wiersz ma charakter intonacyjno-zdaniowy. Jest asylabiczny, co oznacza, że ma zmienną ilość sylab w wersach.

Na uwagę zasługuje też język "Bogurodzicy". Jest bardzo dostojny, podniosły. W utworze pojawiają się powtórzenia, apostrofy, synonimy.

Interpretacja wiersza: jak ją poprawnie napisać?

Interpretacja wiersza może nastręczać trudności. Zadanie to jest łatwiejsze, kiedy uświadomimy sobie,

przeczytaj artykuł

3. Tekst "Bogurodzicy"

Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja! Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja, Zyszczy nam, spuści nam. Kiryjelejzon.

Twego dziela krzciciela, Bożyce, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy, A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kiryjelejzon.