Trwa ładowanie...

Teocentryzm w średniowieczu

 Agnieszka Gotówka
26.03.2021 13:18
Teocentryzm w średniowieczu
Teocentryzm w średniowieczu (gettyimages)

Teocentryzm to pogląd nieodłącznie związany z wiekami średnimi. Zakładał on, że Bóg jest w centrum wszystkiego, co istnieje. Jaką formę motyw ten przybierał w średniowiecznej literturze?

spis treści

W średniowieczu działalność artystyczna (pisarstwo, malarstwo, rzeźba) skupiała się w zdecydowanej większości na głoszeniu potęgi Boga. Jej celem było wychwalanie Stwórcy, by pokazać, że jest on w centrum każdej sfery życia. Obowiązywała zasada: wszystko dla Boga i jego wiecznej chwały oraz dla szczęścia wiecznego poza grobem.

Epoki literackie: przedstawiciele i główne idee
Epoki literackie: przedstawiciele i główne idee

Epoki literackie muszą być znane każdemu uczniowi szkoły średniej. Warto się ich dobrze nauczyć, wówczas

przeczytaj artykuł

1. Teocentryzm jako motyw literacki

Zobacz film: "Wysokie oceny za wszelką cenę"

Pojęcie teocentryzmu (gr. theos – bóg i łac. centrum – środek) żywe było przede wszystkim w średniowieczu. To epoka zdominowana przez tematy religijne. Tworzono dzięki bożej łasce i dla chwały Boga. Autorzy dzieł literackich (w zdecydowanej większości o tematyce religijnej) pozostawali anonimowi. Nie pisali swoich utworów dla sławy, ale by głosić bożą chwałę. Bezimienne do dziś pozostają takie utwory jak "Bogurodzica", "Posłuchajcie, bracia miła", "Rozmyślania przemyskie" czy drzeworyt "Święty Aleksy leżący pod progiem domu rodzinnego".

11 zaskakujących powodów, dzięki którym zmniejszymy zanieczyszczenie powietrza w naszym domu
11 zaskakujących powodów, dzięki którym zmniejszymy zanieczyszczenie powietrza w naszym domu [11 zdjęć]

Nadmierne podlewanie (podobnie jak woda wyciekająca z podstawki na podłogę lub parapet) powoduje rozwój

zobacz galerię

W teocentryzmie Bóg nieustannie ingeruje w życie ludzi. Jest utożsamiany z najwyższą wartością. Pojęciem przeciwstawnym jest antropocentryzm, gdzie w centrum jest człowiek i to jemu podporządkowany jest świat. Pogląd ten dominował w renesansie.

Średniowieczna literatura często pokazywała potęgę Boga. Popularna była literatura hagiograficzna (żywoty świętych), np. "Legenda o świętym Aleksym". Nawoływano do brania przykładu ze świętych – umartwiania się, oddawania swojego majątku oraz modlitwy.

Dziady - streszczenie części II
Dziady - streszczenie części II

Lekturą, która wśród uczniów budzi duże emocje, są "Dziady". Streszczenie tego najpopularniejszego dramatu

przeczytaj artykuł

Teocentryczne są religie monoteistyczne: chrześcijaństwo, judaizm i islam.

2. Teocentryzm w wiekach średnich

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że w średniowieczu władzę sprawował cesarz i kościół. W tych czasach zagadnienia wiary były niezwykle istotne. Nawiązywano do nich w poezji, sztuce i architekturze. Rycerze walczyli do ostatnich sił dla ojczyzny i ku chwale Boga (wystarczy przypomnieć sobie śmierć Rolanda). Walki toczyły się zresztą nie tylko o granice państw, ale też w obronie wiary (por. średniowieczne krucjaty).

Vanitas - motyw śmiertelności w sztuce i literaturze
Vanitas - motyw śmiertelności w sztuce i literaturze

Vanitas to motyw artystyczno - religijny, który jest związany z poznaniem, sztuką oraz czasem. Nawiązuje

przeczytaj artykuł

Średniowieczny kościół nieustannie przypominał ludziom o śmierci (łac. memento mori). Głosił konieczność skupiania się na życiu wiecznym, a nie doczesnym. Motyw ten jest również obecny w literaturze, m.in. w utworach "Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią", czy "Skarga umierającego".

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze