"Czego chcesz od nas, Panie" Jana Kochanowskiego perłą renesansu
"Czego chcesz od nas, Panie" to utwór będący pieśnią pochwalną, choć Kochanowski nie pisał go z przeznaczeniem do śpiewu. Kim jest Bóg ukazany w wierszu? Jaka jest jego budowa?
1. "Czego chcesz od nas, Panie" cennym zabytkiem języka polskiego
Przyjmuje się, że pieśń "Czego chcesz od nas, Panie" jest pierwszym utworem, który Jan Kochanowski napisał po polsku. Być może nie jest to prawda, jednak z całą pewnością, to jeden z pierwszych wierszy, które poeta z Czarnolasu wydrukował. Stało się to w 1562 roku.
"Czego chcesz od nas, Panie" to pieśń, która nieco odbiega od łacińskiego, horacjańskiego wzorca. To gatunek, który ściśle łączy się z muzyką, jednak renesansowy poeta traktował go szerzej - jako gatunek liryczny. Pisał swój utwór bez intencji przeznaczenia go do śpiewu.
Utwór w swoim brzmieniu ma charakter dziękczynno-błagalny. Zaczyna go pytanie człowieka o powinności wobec Boga. Stwórca obdarzył go niezliczonymi łaskami i dobrodziejstwami, jak więc człowiek ma mu się odwdzięczyć? Dochodzi do wniosku, że formą wdzięczności jest wiara w niego, ufanie mu.
Utwór jest zatem wierszem pochwalnym. Kończy go prośba o opiekę (podobna była wyrażona w średniowiecznej "Bogurodzicy").
U Kochanowskiego pojawia się charakterystyczne dla renesansu spojrzenie na Boga i religię chrześcijańską. Bóg jest wszędzie, co wskazuje na panteizm ("wszechbóstwo"). Poeta z Czarnolasu nie ogranicza się jednak tylko do religii. Dostrzega Boga m.in. w naturze. To w pewnym stopniu zbliża utwór do religii protestanckiej (Kochanowski studiował w Królewcu, który stanowił ważny ośrodek myśli luterańskiej). I choć trudno dzisiaj rozstrzygnąć intencje autora, jedno wiemy na pewno - "Czego chcesz od nas, Panie" to humanistyczne wyznanie wiary.
2. Budowa wiersza "Czego chcesz od nas, Panie"
W pieśni "Czego chcesz od nas, Panie" wypowiada się podmiot zbiorowy. Nie ma tu osobistego wyznania. Utwór stanowi wyraz przekonania całej wspólnoty ludzi.
O czym warto pamiętać?
- Utwór jest regularny (co jest podkreślone liczbą sylab oraz intonacją zdania).
- Rymy są dokładne, przez co wiersz jest doskonale harmonijny.
- W każdym wersie znajdziemy trzynaście sylab (trzynastozgłosowiec).
- Sporo w utworze epitetów, np. "hojne dary", "noc ciemna", "wdzięczne serce".
- W wieszu znajdziemy też personifikacje (przedstawienie rzeczy, zwierząt lub pojęć abstrakcyjnych w postaci ludzkiej), np. "Morze (...) się boi".
- Kochanowski posługuje się formami zaprzeczonymi, co jest zresztą charakterystyczne dla poetyki renesanu, np. "Kościół... nie ogarnie"
- Mimo dostojnego charakteru utworu, jego składnia jest prosta i logiczna.
3. Charakterystyka Boga w hymnie "Czego chcesz od nas, Panie"
Choć utwór traktuje niejako o Bogu, samo słowo "Bóg" nie pojawia się w utworze ani razu. Jest scharakteryzowany jako "pan wszystkiego świata". Jest hojny i troskliwy. Zapewnia człowiekowi wszystko, czego potrzebuje. Jest arytystą - stworzył doskonałe dzieło, jakim jest świat. Jest też wodzem, królem. To on rozkazuje morzu "stać w brzegach" i wyznacza granice dnia i nocy. Jego władza jest trwała, a rządy mądre i sprawiedliwe. Kocha ludzi, bo w przeciwnym wypadku nie ofiarowałby mu tak cudownego świata.
"Czego chcesz od nas, Panie" Jana Kochanowskiego to utwór, który w sposób doskonały odzwierciedla renesansowy światopogląd. To arcydzieło liryki poety z Czarnolasu i perła w jego twórczości.
