Mit o Prometeuszu i nawiązania w literaturze. Kim był mityczny bohater?
Mit o Prometeuszu znany jest chyba wszystkim. Sam mityczny bohater budzi pozytywne skojarzenia. Jaka jest jego historia? Jakie nawiązania obecne są w literaturze i sztuce? Co to jest prometeizm?
1. Mit o Prometeuszu a stworzenie świata
Mitologia grecka wskazuje, że Prometeusz ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami. Jego duszę stworzył, dodając iskry z ognia ukradzionego z rydwanu boga Heliosa.
Stworzony przez Prometeusza człowiek był jednak bardzo słaby, wątły. Dobry tytan chciał to zmienić, więc podarował ludziom ogień z Olimpu, który stanowił wyłącznie przywilej bogów. Został za to ukarany przez Zeusa. Największy z bogów uważał ponadto, że Prometeusz z niego zakpił.
Prometeusz podzielił zabitego byka na dwie części. W jednej umieścił mięso owinięte skórą, w drugiej – kości, które przykrył tłuszczem. Położył je przed Zeusem, by ten wybrał dla siebie ofiarę. Skusił go tłuszcz, więc wybrał tę część byka. Kiedy znalazł w niej kości, był wściekły do tego stopnia, że postanowił się zemścić.
Ludziom wysłał Pandorę, a razem z nią wszystkie możliwe nieszczęścia. Z kolei Prometeusza kazał przykuć do skały na najwyższym szczycie Kaukazu. Każdego dnia przylatywał do niego orzeł i wyszarpywał tytanowi wątrobę.
Przeczytaj również:
2. Nawiązania do mitu o Prometeuszu
Do mitu o Prometeuszu nawiązywało wielu pisarzy i poetów różnych epok. W antyku tytułowym bohaterem swojej tragedii Prometeusza uczynił Ajschylos.
Motyw ten pojawia się m.in. w utworze "Prometeusz" J. W. Goethe. Autor dramatu „Cierpienia młodego Wertera”, wyraził swoje uznanie dla tytana. Według romantycznego poety był on rzecznikiem ludzi.
Do mitu o Prometeuszu nawiązywali również:
- Jan Kasprowicz "Święty Boże" (bunt prometejski)
- Andre Gide „Prometeusz źle skowany”
- Leopold Staff „Prometeusz”
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer „Prometeusz”
- Albert Camus „Dżuma”
- Zbigniew Herbert „Stary Prometeusz”
3. Prometeizm w romantyzmie
W romantyzmie poeci bardzo chętnie nawiązywali do mitu o Prometeuszu. To pozwalało im wyrazić odwieczną niezgodę na ułomność świata oraz bezsilność człowieka wobec boskich wyroków.
Prometeizm w "Dziadach" Adama Mickiewicza ujawnia się w Wielkiej Improwizacji. Konrad wspomina los cierpiącej Polski. Mówi o niesprawiedliwości. Uważa, że tylko on jest w stanie pomóc Polakom. Postępuje podobnie jak Prometeusz. Działa samotnie, w aurze buntu. Dla dobra ludzi występuje przeciw Bogu, za co zostaje ukarany - o jego duszę kłócą się diabły, a w jego ciało wstępuje zły duch, od którego wyzwolą go egzorcyzmy Księdza Piotra.
Do mitu o Prometeuszu nawiązuje również Juliusz Słowacki w "Kordianie". Tytułowy bohater nie występuje jednak przeciw Bogu, a przeciwko carowi (ucieleśnieniu zła). Działa w pojedynkę, poświęca się dla innych.
4. Prometeizm w "Ludziach bezdomnych"
Do mitu o Prometeuszu nawiązał również Stefan Żeromski. Doktor Tomasz Judym, bohater "Ludzi bezdomnych", ma cechy mitycznego tytana. Czuje się odpowiedzialny za ludzi. Poświęca dla nich wszystko, łącznie z miłością. Walczy samotnie o to, by poprawić sytuację zdrowotną i ekonomiczną mieszkańców Cisów.
