Romantyzm w Polsce: charakterystyka epoki
Romantyzm to niezwykła epoka. Pełna niepokoju i poświecenia w imię narodu, ale też będąca kultem młodości. To czas, kiedy tworzyli najwybitniejsi polscy poeci – Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Cyprian Kamil Norwid. Jakie utwory napisali? Km był bohater romantyczny i jakie wartości reprezentował? Przeczytajcie.
1. Romantyzm. O czym musi pamiętać maturzysta?
Uważa się, że romantyzm w Polsce rozpoczął się w 1822 r., kiedy wydany został I tom "Poezji" Adama Mickiewicza. Za datę kończącą epokę uważa się z kolei rok 1863 (wybuch powstania styczniowego).
Romantyzm stał w opozycji do oświecenia. Odrzucał poznawanie świata poprzez naukę i doświadczenie na rzecz intuicji i wyobraźni. Przedstawiciele romantyzmu wierzyli w sny, duchy i zjawy. Uczucia były ważniejsze od rozumu.
Charakterystyczne dla epoki było również silne poczucie patriotyzmu. W Polsce miało to związek z ruchami narodowowyzwoleńczymi, które wówczas przybierały na sile. Oficjalnie nasz kraj nie widniał na mapach. Polska znajdowała się pod zaborami. Romantycy chcieli to zmienić i wyrwać kraj z rąk obcych. Byli skłonni poświecić się dla ojczyzny (prometeizm).
Artysta w dobie romantyzmu był wieszczem, przewodnikiem narodu. Jego słowa przelane na papier miały zachęcać do walki, dodawać otuchy w trudnych czasach, wspierać ludzi w dążeniu do wolności.
Romantycy rozwinęli też pogląd historiozoficzny, który przypisywał polskiemu narodowi specjalne posłannictwo. Mowa o mesjanizmie, za pomocą którego próbowano wytłumaczyć m.in. klęskę powstania listopadowego. Głoszono, że była to potrzebna ofiara, by wypełniło się dzieło wyzwolenia ludów Europy. W duchu mesjanistycznym pisał Adam Mickiewicz. W III części "Dziadów" Polska ukazana jest jako ukrzyżowany Chrystus narodów.
Charakterystyczna była również fascynacja ludowością. W romantyzmie doceniono folklor i życie w zgodzie z naturą, które było synonimem dobra i czystości. Twórcy tego okresu chętnie odwoływali się do ludowych wierzeń.
2. Kim był bohater romantyczny?
Twórcy romantyzmu stworzyli wzorzec osobowy bohatera literackiego, który wyróżniał się kilkoma cechami.
Bohater romantyczny to człowiek:
- młody, ale często niedojrzały (por. Tadeusz w "Panu Tadeuszu"),
- nieszczęśliwie zakochany,
- gotowy do poświęcenia w imię narodu (Nazywam się milion, bo za miliony kocham i cierpię katusze || Konrad, III część "Dziadów" Adama Mickiewicza),
- niepokorny, zbuntowany, co niekiedy graniczy z pychą i egotyzmem,
- samotnik, indywidualista, czuje się niezrozumiały przez otoczenie,
- ma świadomość własnej ponadprzeciętności,
- ma silną potrzebę więzi z naturą.
3. Romantyzm w pigułce
Co warto wiedzieć o romantyzmie?
- Głoszone ideały: wolność, młodość, niepodległość
- Postawa wobec świata: bunt, gotowość do oddania życia za ojczyznę, wiara w solidarność ludu
- Inspiracje filozoficzne: transcendentny absolut, mistycyzm, mesjanizm, irracjonalizm
- Kultura i światopogląd: na ich ukształtowanie wpływ miał upadek państwa polskiego, niewola i walki narodowowyzwoleńcze
- Gatunki literackie: ballada, powieść poetycka, sonet, poemat dygresyjny, dramat romantyczny, powieść
- Przedstawiciele romantyzmu w Polsce: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Aleksander Fredro, Karol Ujejski, Seweryn Goszczyński, Wincenty Pol
